Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

2-расм. Ҳар хил 
-қийматидаги нормал тақсимоти 
чегараларини (юзаларини) графикда тасвирлаш схемаси. 
Нормал тақсимотлар учун қуйидаги тақсимотлар хосдир: 
  оралиғида барча кузатишларнинг 68,26%и ётади; 
 2 чегараларида барча эҳтимолий қийматларнинг 95,46% 
и ётади; 
 3 интервали кузатиш қийматларининг 99,73% ини,
демак, амалда барча қийматини ўз ичига олади. 
Дала, вегетацион ҳар хил кузатиш ёки қишлоқ хўжалигида 
фойдаланилаётган 
конструктив 
элементларнинг 
ейилиш 
қийматлари кўп ҳолда симметрик нормал тақсимотларга бўйсинади. 
Улар баъзида нормал, яъни симметрик ҳолатдан анча фарқланиши – 
ассимметрик, ёки энгашган кўринишга эга бўлиши мумкин. 
Ассимметрик мусбат (ўнг томонли) ёки манфий (чап томонли) 
бўлиши ҳам мумкин. Нормал тақсимот энг кўп тарқалган. 
Нормал тақсимот қонуни n>20-30 бўлганда намоён бўлади. 
Лекин, кўпчилик ҳолларда экспериментатор тор чегараларда 
ўлчаш ишларини бажаришга тўғри келади; ўз хулосалари кам 
танлов асосида асослаши мумкин. Кам сонли кузатишларда олинган 
натижа қийматлари бир-бирига яқин бўлиб, кўп фарқ қилишликлар 
кам намоён бўлади. Масалан, 4-6 марта такрорланишлар пайтида 
катта фарқлар кузатилмайди. 

---

115
Бундай ҳолларда ўз хулосаларида тадқиқотчи нормал тақсимот 
мезонлари билан чекланиб қолмаслиги керак. 
Кам 
сонли 
танловларни 
таҳлил 
қилишда 
Стьюдент 
тақсимотидан (яъни t-тақсимотидан) фойдаланиш тавсия этилади. 
Бу тақсимот инглиз статисти ва кимёгари В.Госсет томонидан 1908 
йил кашф этилган, кейинчалик бу тақсимот Стьюдент (ингл. 
Стьюдент – студент, В.Госсетнинг псевдоними) деб номланган. 
Ўртача танловлар учун Стьюдент тақсимоти қуйидагича 
аниқланади: 
.
x
x
x
t
n








Стьюдентнинг t-мезони [1] да илованинг 1-жадвалида 
келтирилган. Кам танловларга ишлов беришда Стьюдент мезони 
муҳим аҳамиятга эга. Бу усулда 
 ва  билиш шарт эмас. 
n-сонли танловга ишлов беришда х ва 
 ларни баҳолаш етарли 
ҳисобланади.