Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я фалсафа ва политология кафедраси

2- савол. Ижтимоий онг тушунчаси, унинг асосий шакллари.
Ижтимоий борлиқ – бу кишиларнинг табиатга, бир – бирларига моддий муносабатларидир. Ижтимоий борлиқ - бу кишиларни моддий муносабатларининг мажмуасидир.
Кишилик жамияти шаклланиши билан ижтимоий борлиқ ҳам вужудга келади.
Ижтимоий онг эса тарихий жараённинг маънавий томони ҳисобланади.
Ижтимоий онг маълум ички таркибга, шаклларга ва даражаларига эга бўлган бир бутун маънавий ҳодисадир.
Ижтимоий онг жамиятнинг атрибутидир. Ижтимоий онг жамиятда яшовчи кишиларнинг онгидир. Ижтимоий онг ижтимоий борлиқни инъикос этади.
Ижтимоий онг – бу жамиятда мавжуд бўлган ғоялар, назариялар, ҳис – туйғу, кайфиятлар, урф-одат ва удумлар мажмуасидир.
Ижтимоий онг ўз ифодасини индивидуал онгда, алоҳида кишининг онгида топади. Индивидуал онг ижтимоий онгга хос элементларни акс эттиради. Ижтимоий онгнинг ташувчиси – бу алоҳида кишилар, индивидлар, социал гуруҳлар – синфлардир.
Алоҳида кишининг онги – бу индивидуал онгдирИжтимоий ва индивидуал онг ўзаро диалектик боғлиқликда бўлади. Ижтимоий онг алоҳида кишилар миясида бўлгани учун у фақат индивидуал онг ёрдамида намоён бўлади. Ҳар бир алоҳида киши жамиятда яшагани учун уларнинг индивидуал онги ижтимоий онг билан боғлиқдир.
Ижтимоий онгнинг – оддий(кундалик) ва назарий даражалари мавжуд. Буни баъзан ижтимоий руҳият ва мафкуравий даражалари ҳам дейишади. Оддий онг кундалик ҳаёт натижасида стихияли тарзда шаклланади. Оддий онг кундалик ҳаёт тўғрисидаги тушунчалар, ғоялар ва ҳ.к. тизимлашмаган билимлардир.
Оддий онг қуйидагиларни қамраб олади:
1.Кундалик ҳаёт натижасида вужудга келаётган тажрибавий билимларни;
2.Қарашлар, одатлар, ҳис-туғулар, кишиларнинг қизиқишлари сифатидаги ижтимоий руҳиятни (психологияни).
Назарий онг ижтимоий онгнинг олий даражасидир.
Назарий онг – бу ғоя ва қарашларнинг тўла тизимидир. Назарий онг фаол фикрлаш жараёни билан боғланган. Оддий онг нарса ва ҳодисаларни ташқи томонини акс эттирса, назарий онг уларни ички моҳиятини акс эттиришга қаратилади. Лекин бу назарий онг ҳаётни тўғри инъикос эттиради деган гап эмас. Назарий онг ҳар хил синфларнинг мафкураси(идеологияси)да ифода этилади.