Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я фалсафа ва политология кафедраси

«тушунчалар таҳлили» Мафкура назарий жиҳатдан шаклланган ва маълум бир синфларнинг қизиқишларини ифодалаган фалсафий, диний, ахлоқий, эстетик ва бошқача қарашларнинг мажмуосидир. Синфлар ўз манфаатларини амалга оширишда мафкурадан фойдаланишади. Устқурманинг ҳамма элементлари қарашлар, хулқ нормалари, синфларнинг мафкурасига боғлиқдир.
Ижтимоий онгнинг қуйидаги шакллари мавжуд:
сиёсий, ҳуқуқий, ахлоқий, диний, фалсафий, эстетик, фан ва бошқалар.


Ҳуқуқий онг.
Ижтимоий онгнинг алоҳида шаклларидан бири – ҳуқуқий онгдир.
Ҳуқуқий онг деб ҳуқуқнинг субъектлари бўлган – индивид, корхона, меҳнат жамоалрининг фаолиятларида юридик қонун сифатида қабул қилинган билимлар ва қадриятларнинг акс этишига айтилади.
Ҳуқуқий онг шахс онгида, жамият ғояларида намоён бўладиган ҳуқуқдир. Ҳуқуқий онг ҳуқуқ ва қонунийликка муносабатдаги эътиқодлар, тасаввурлар, баҳолар, ҳис-туйғулар ва маънавиятнинг бошқа таркибий қисмлари тизимидир. Ҳуқуқий онг энг кам даражада давлат ва жамиятнинг таъсирига учраган ҳуқуқий маданият элементидир. Тезлик билан янги қонун қабул қилиш, давлат органини тузиш мумкин, аммо инсоннинг ҳуқуқий онгини тезда ўзгартириб бўлмайди.
«ақлий ҳужум» Ҳуқуқий онг даражасини кўтариш учун оила, мактабгача тарбия муассасалар, мактаблар, ўқув юртлари, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар, ҳамда бошқа давлат ва жамият институтларининг ҳамкорликдаги ҳаракатлари зарур. Сўнгги вақтларда юксак ҳуқуқий онг фақат шахс дунёқарашига комплекс ва мақсадга мувофиқ таъсир этишнинг натижаси бўлиши тушуниб етилди. Юқори даражада ҳуқуқий онгни шакллантириш учун ҳуқуқий билимларни кенг тарқатиш зарур. Бу ҳақда Республикамиз Президенти Ислом КаримовОлий Мажлис Қонунчилик палатаси ва Сенатнинг қўшма мажлисидаги “Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси”- номли маърузасида кўрсатиб ўтилган бизни олдимизда турган асосий вазифалардан бири - “Жамиятнинг демократия йўлидан жадал ривожланиши ва бу борада амалга оширилаётган ислоҳотларнинг муваффақияти кўп жиҳатдан одамларнинг ҳуқуқий онги ва ҳуқуқий маданияти даражасига боғлиқдир. Юксак ҳуқуқий маданият – демократик жамият пойдевори ва ҳуқуқий тизимнинг етуклик кўрсаткичидир.” (Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг Олий Мажлис Қонунчилик палатаси ва Сенатнинг қўшма мажлисидаги маърузаси. Тошкент оқшоми газ. 2010. 13 ноябрь.) одамларнинг ҳуқуқий онги ва ҳуқуқий маданияти даражаси оширишдир.
Ҳуқуқий онгнинг тузулиши. Ҳуқуқий онг иккита таркибий қисмдан, яъни ҳуқуқий мафкура ва ҳуқуқий руҳиятдан иборат.
Ҳуқуқий онгнинг қуйидаги шакллари мавжуд: ҳуқуқий ҳис-туйғу, ҳуқуқий одатлар ва малакалар, ҳуқуқий билимлар.
Ҳуқуқий онг учта асосий функцияни амалга оширади:

• 
  билиш;
  
• 
  бошқарув;
  
• 
  баҳолаш.