Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги тошкент вилоят давлат педагогика институти ж. Ҳасанбоев, Ҳ. Сарибоев, Г. Ниёзов

VIII 
БОБ. ЎҚУВЧИЛАРДА МИЛЛИЙ
ИСТИҚЛОЛ ҒОЯСИ ВА МАФКУРАСИНИ
ТАРБИЯЛАШ
§ 1. Ғоя ва мафкура тушунчалари
Инсоният тарихи - ғоялар тарихидир. Ғоя - инсон тафаккури 
маҳсулидир. Миллий ғоя эса миллат тафаккурининг маҳсулидир. 
Миллий ғоя - инсон ва жамият ҳаётига маъно-мазмун бахш эта- 
диган, уни эзгу маҳсад сари етаклайдиган фикрлар мажмуидир.
Мафкура эса муайян ижтимоий гуруҳ, ижтимоий қатлам, дав- 
лат, халқ ва жамиятнинг эҳтиёжлари, мақсад муддаолари, ман- 
фаатлари, орзу-интилишлари ҳЛмда уларни амалга ошириш та- 
мойилларини ўзида мужассам этадиган ғоялар тизимидир.
Ҳар қандай тушунча, фикр ва қараш ҳам миллий ғоя бўла ол- 
майди. Чунки шахсий фикр ўзига хос бир қарашдир, ижтимоий 
фикр эса воқеликка нисбатан ўзгариш ёки ҳаракатни тақозо эта- 
диган фаол муносабатни ифодалайди. Ғоя ана шу муносабатни 
ҳаракатга, жараёнга, зарурат туғилганда эса бутун бир даврни та- 
рихга айлантиради.
Тарих тажрибаси шундан далолат берадики, дунёда 2 куч: 
бунёдкорлик ва бузғунчилик ғоялари ҳамиша ўзаро курашади.
Тафаккурнинг маҳсули сифатида ғоя теварак оламни ўрганиш, 
билиш жараёнида вужудга келади. Мазмун ва намоён бўлиш шак- 
лига қараб, ғояларни бир қанча турларга ажратнш мумкин. Маса- 
лан, диний ғоялар; илмий ғоялар; фалсафий ғоялар; ижтимоий- 
сиёсий ғоялар; миллий ғоялар; умуминсоний ғоялар ва бошқалар.
Юқорида қайд қилинган ғояларнинг ҳар бирини педагогик нуқ- 
таи назардан асослаш мумкин. Яъни, мазкур ғояларнинг ҳар бири 
инсон, табиат ва жамиягнинг ўзаро уйғунлигини муносабатлар, ҳам- 
корликлар ва тарбиявий ишларнинг ўзаро боғлиқлигида амалга оши- 
ради ва намоён бўлади.
Мисол тариқасида илмий ғоялар - фан тараққиётининг сама- 
раси, илмий кашфиётларнинг натижаси сифатида пайдо бўлади- 
ган, турли фан соҳаларининг асосий тамойиллари, устувор қоида- 
ларини ташкил қиладиган илмий фнкрлар деб таърифланади.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Таърифнинг моҳиятига чуқурроқ эътибор берсангиз педагогик 
қоида-қонунларнинг барча талаблари шу ерда мужассам эканли- 
гини англайсиз. Бу эса фан тараққиёти узлуксиз ва чексиз эканли- 
гини, таълимий, тарбиявий ишлар эса бу тараққиётни ҳаракатга 
келтирувчи бош омил эканлигини далиллайди.