Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги тошкент вилоят давлат педагогика институти ж. Ҳасанбоев, Ҳ. Сарибоев, Г. Ниёзов

§ 5. М а р к а з и й О с и ё м у т а ф а к к и р л а р и и ж о д и д а ш а х с
к а м о л о т и н и ш а к л л а н т и р и ш
IX-XV асрлар Марказий Осиё маънавий маданияти ривожида 
муҳим давр ҳисобланади. Ш у боис файласуф, тарихчи, педагог, 
математик олимлар бу давр маданий-маънавий мероси ҳақида 
қатор илмий тадқиқот ишлари олиб бордилар.
Педагог - олимларнинг Ш арқ мутафаккирлари ижодида таъ- 
лим-тарбия, шахс маънавий камолоти масалаларига бағишланган 
илмий тадқиқотларининг педагогика фани ривожида муҳим ўрни 
бор. Лекин улар алломалар меросида олға сурилган таълим-тар- 
бия масалаларини ёряггишда миллийлик тамойилидан келиб чиқ- 
қан ҳолда ёндашмадилар.
Аслида эса Марказий Осиё алломаларининг таълим-тарбияга 
оид қарашларида маънавий қадриятларга бўлган эътибор асосий 
ўринда турадики, бу бевосита инсон камолотини шакллантириш- 
га омил бўла оладиган ҳодисадир.
Ш арқ Ренессанси деб номланган IX-XV аср Марказий Осиё маъ- 
навий маданиягининг энг юксакликка кўгарилган, бой даври бўлиб, 
бу даврда илм-фаннинг икки йўналиши (биринчиси) инсон учун 
табиий фанлардирки, у ақл кўзи бнлан эгалланади, иккинчиси) бу 
фанлар инсон томонидан (бошқа) кипгалардан тақлид қилиб ўрга- 
нилади, улар асосида шариат қонунлари ётади. Бу фанларнинг асо- 
сини Қуръонда ва Суннада бўлган Аплоҳ ва унинг элчисининг ол- 
диндан белгилаб берган йўл-йўриқлари ташкил этади'
Бу даврда Шарқ маданиятини умуминсоний қадрият даража- 
сига кўгариш маркази «Маъмун академияси» (IX аср, Бағдод, «Бай- 
тул ҳикма») ташкил этилди. Академия илмий ижодкорлари фао- 
лиятида Яқин ва Ўрта Ш арқ халқлари моддий ва маънавий мада- 
ниятининг қўшилиши асосида ҳозирги Марказий Осиё мадания- 
тининг махсус бир-биридан ажратилмаган кўп қиррали қоришиқ 
тури вужудга келди2. Бундай кўп қиррали илмий қадриятларнинг
1
Избраннме произведения ммслители стран Ближней и Среднего Востока.