Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги республика таълим маркази

Сузишни ўргатиш усулларини асослари ва сузиш техникасини такомиллаштириш.
Сузишни ўргатиш икки асосий йўналиш бўйича олиб борилади:

1. 
   Оммавий бошланғич таьлим, бу халқни сув устида ушлаб туриши ва сувда ҳаракат қилиши:
   
2. 
   болаларни ёшларни, талабаларини сув спорти билан шуғуланишни ҳоҳловчилар учун сузиш турларини ўргатиш.
   

Сузиш бошланғич таьлими.
Сузиш бошланғич таьлими болалар қаторида катталарга ҳам ўтказилади. Таълимнинг услуби биттадир, лекин болалар сувга тез кўникадилар, айрим элементларни ва сузишни тез ўрганиб олади. Болаларнинг сузишни ўз спорт турлари қилиб олишларини инобатга олиб, уларни сузиш спортининг ҳамма техник усулларини ўргатиш тавсия этилади. Катталар билан ишлашда биринчи машғулотдан уларни оёқ ҳаракатларининг ҳаракатларини аниқлаш мақсадга мувофиқ бўлиб, улар учун энг осон сузиш усулларини аниқлаш; биқинда қўлни юқорига чиқармай, агар оёқ ҳаракатлари бажараётганда; брасс бош кўтарилган ҳолда – симметрик, қурбақага ўхшаб, оёқ ҳаракати; кроль – қўлни чиқармай тўғри галма – гал ҳаракатга келтириб ясси текисликда.
Катталарни сув спорти сузишга ўргатиш учун уч баравар кўп вақт кетган бўлар эди. Шунга қарамай улар ўзларини сувда ишонч билан турмаган бўлар эди. Танлаб олинган ва сузишни осон услублари билан шуғулланганларга қараганда.
Янгиларни белда сузишга ўргатиш тавсия этилмайди.
Шундай ҳолатлар бўлган – ки, тез сузишга ўрнанишни ўрганишни ҳоҳлаганлар қирғоқдан узоққа ёки сув ҳавзасидан нарида, кўкракка ағдарилиб, чуқурликдан қўрқиб чўкишга тушиб кетадилар.
Сузишнинг бошланғич таълимларининг охирги мақсади “Алпомиш” ва “Барчиной” меъёрларининг 1- босқичини бажариш.
Тажриба кўрсатадики шуғулланувчиларининг 25 % бу меъёрларни топшира олмайдилар ва улар бошланғич таьлимнинг тўла курсини ўтишлари лозим.
Ўқув гуруҳларини йиғишда уларнинг сув устида туришларини, 25-50 м ёки 75 м -125 м сузишни биладиганларни инобатга олиш керак. Сузишни билмайдиганлар бошланғич таьлимнинг ҳамма дастурларини ўрганишлари керак, 25-125 м сузувчилар ўзларининг техник услубларини мукаммаллаштиришлари, сузиш усуллариниг енгил усулига яқинлашган ҳолда элементар машқларни бажарадилар.
Сузиш бошланғич таьлимининг режасини тузишда шуғулланувчиларнинг тайёрланганликларинигина ҳисобга олмай, машғулотларнинг қайерда ўтказилиши, сувнинг ва ҳавонинг температураси, хафтада неча марта машғулот бўлиши, мураббий ва инструкторларнинг борлиги ва унинг тайёргарлигига эътибор бериш керак.
Сузишни билмайдиганларни ўргатишни ўралган очиқ сув ҳавзаларида, маҳсус бассейнларда, портатив ванналарда, саёз ва чуқур спорт бассейнларда олиб бориш мумкин.
Сузишни ўргатиш гуруҳ усулида олиб бориш яхши натижа беради. Чунки кучсиз болалар ўз дўстларидан қолишни ҳоҳламайдилар, ва иродаларини шунга йўналтирадилар, жамоада сувдан қўрқиш камаяди, мураббийнинг буйруқлари аниқ бажарилади. Битта мураббийнинг гуруҳида шуғулланувчиларнинг сони машғулот қаерда ўтказилаётганига боғлиқ: махсус жихозланган ҳавзаларда гуруҳ 15-16 та гача, очиқ сув ҳавзаларида 8-12 та одам бўлиши мумкин. Ҳар бир машғулотнинг давомийлиги шуғулланувчиларнинг тайёргарлигига, сувнинг температурасига қараб 45 м дан 90 м гача бўлади. Вақтнинг машғулотлар қуруқликда ва сувда ўтказилишига ҳам қаралади. Масалан сув 20 º даража илиқ бўлса машғулот қуруқликда 25-30 м бўлса, сувда 15-20 мин, сув 26-27º даража бўлса қуруқликда 10-15 мин, сувда 30-35 мин, бўлади.
Сузишни ўргатишда, айниқса ёпиқ ҳавзаларда, бир марта мураббий ўз гуруҳлари билан бирга, битта режа асосида шуғулланувчиларни мақсадга мувофиқдир. Бунда мураббийлардан бири бошловчи вазифасига унинг машғулотларининг режаси бўлиб қолганлари эса уларнинг ёрдамчилари бўлади. Бошловчи ҳамма гуруҳлари вазифасини эълон қилади, ва бажаришга буйруқ беради. Ёрдамчилар шуғулланувчиларни бўлиб олиб, уларнинг машқларни қай тарзда бажарилаётганлигини назорат қиладилар. Уларнинг хатоларини тузатадилар, уларнинг ютуқларини аниқлайдилар.
Бошланғич таьлимини ўргатишда машғулотлар ҳавфсизликларини олдини олишга аҳамият бериши керак: қутқариш анжомларининг борлиги, ҳар бир шуғулланувчининг устидан назорат қилиши, келганларини хисобга олиш (машғулотлардан олдин ва кейин), ........ бор спортчилардан ёки инструкторлардан навбатдаги қутқарувчи тайинллаш лозим. Мураббийга машғулотни шундай усулда олиб бориш тавсия эталадики, у ҳар доим сувда бўлишга тайёр бўлиши керак.
Ҳозирги пайтга бошланғич сузишда таьлим олиб бориш бу раздядли спортсмен ёки инструкторлар учун оммавий иш деб хисобланган. Ҳаётда эса бу бахтсиз ҳолатга олиб келган, ва айрим ҳолларда янгиларни сузиш билан шуғулланувчиларга қизиқишни сўндиради. Шунинг учун машғулотларни олиб бориш тажрибали мураббийларга топшири керак. Уларнинг ёрдамчилари эса оммавий инструктор ва разрядни спортчи бўлиши мумкин.