Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги навоий давлат педагогика институти

 
Мобил ва ригид тоифали шахслар 
Бу шахс типлари мулоқотга киришиш меъзонига кўра фарқланади. Масалан, 
мобил 
тип
ҳар қандай иш билан машғул бўлган шароитда жуда тез мулоқотга киришади, лекин 
бошқа нарсаларга ҳам диққатини кўчириши мумкин. У тез гапиради, доимо шошади, юз 
ифодалари ҳам тез ўзгаради. Суҳбат мавзусини ҳам тез-тез ўзгартириб туришга мойил. 
Гаплашиб кетиши қанчалик осон бўлса, гапни тугатиб, хайрлашиб кетиши ҳам осон. Суҳбат 
тугагандан кейин қолган ишини давом эттириб кетаверади. 
Ригид суҳбатдош
эса унинг акси. Бундай шахс қатиятли, дадил бўлса ҳам, бир 
фаолият туридан иккинчисига кўчиши жуда қийин, у маълум муддатни талаб қилади. Чунки 
у ўйламасдан таваккал иш қила олмайди. Масалан, у хат ёзаётган пайтда кириб қолсаниз, то 
бирор бўлагига нуқта қуймагунча сизга қарамайди. Қарагандан кейин эса, тезгина суҳбатга 
кириша олмайди. Ригид шахс жуда яхши суҳбатдош. Мобил типдаги суҳбатдош билан 
гаплашаётганда у тез-тез гапни бўлиб, суҳбатдошга ташаббусни бергиси келмайди, ригид 
эса жуда диққат билан тинглайди. Лекин ўзи гапирганда, секин, мантиқан тўғри гапиришни 

---

яхши кўради, гапини бўлишларнни сира истамайди. Агар суҳбатни бўлсангиз, кейинги сафар 
сиз билан гаплашмай қўя қолишни афзал кўради. Агар у билан уришиб қолсангиз, анча 
вақтгача унинг жахли чиқмайди, сизни охиригача эшитиб, секин жавоб беради, ундаги 
ранжиш, жахл чиқиши одатда сиз кетгандан кейин келади. Агар унинг суҳбатдоши 
тоқациз одам бўлса, иккаласининг чиқишиши қийин, чунки у узоқдан келиб тушунтиришни 
яхши кўради. Демак бу типлар ҳам ҳар хил, ҳар бирида ҳам яхши, ҳам ёмон сифатлар бор.
 
Доминант
ва тобе тоифали шахслар 
Доминант тип мулоқот жараёнида сира ҳам бошқалардан паст келишни хоҳламайди, 
савол берилса, хоҳласа жавоб беради, бўлмаса, индамаслиги ҳам мумкин. У доимо 
суҳбатдошга таъсир кўрсатиши, унинг бўйсунишини хоҳлайди. Унда эгоизм ҳисси кучли, 
ўзи хато фикр юритса, хатолигини суҳбатдош сезса ҳам уни бўйнига олмайди. Доминант тип 
— қатиятли. Суҳбат давомида у сизнинг фикрингизни ярим йўлда тушунса, сизни охиригача 
тинглашни истамайди, гапни бўлиб, майинлик билан гапни тугатиб қўйиши мумкин. Агар 
иккала суҳбатдош ҳам доминант бўлишса, унда улар ўртасида осонгина рақобат ҳисси юзага 
чиқиши, келишмай қолишлари мумкин. Шунинг учун жанжаллашиб қолмаслик учун 
доминант шахснинг мустақиллиги, дадиллигига кўниш, унга ўз
нуқтаи назарини охиригача 
баён этиш имкониятини бериш лозим.