Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги мактабгача таълим муассасалари ходимларини қайта

воситалари деб аталади. Яъни болалар билан тарбиявий машғулотларда 
фойдаланиладиган нарсалар (кўргазмали қуроллар, китоблар, радио, 
телевидение) ҳамда болалар жалб қилинадиган фаолият турлари тарбия 
воситалари бўла олади. Кинофильмлар, санъат асарлари, тарбиячининг 
жонли сўзи, болаларнинг ўйинлари, жамоатчилик, жисмоний тарбия ва 
ҳаваскорлик тўгараклари тарбия воситалари вазифасини бажаради. Тарбия 
натижаси тарбиявий жараѐнни ташкил этиш усуллари, воситалари ҳамда 
шаклларидан моҳирона фойдаланишга ва уларни қўшиб олиб боришга 
боғлиқ.
Хулоса қилиб айтганда имконияти чекланган болаларни мактаб 
таълимига тайѐрлашда қўлланилувчи усул ва воситаларнинг оилада 
қўлланилиши шу оилада таълимий эътиборнинг мавжудлигидан далолат 
беради. Таълимий эътибор ҳар жойда, ҳар қачон оилалар ва таълим 
муассасалари билан узвий тарзда олиб борилса, шунчалик имконияти 
чекланган болаларнинг ижтимоий ҳаѐтга тайѐр бўлиши учун шароит 
яратилади.
Мактабгача ѐшдаги кар болаларни таълимга нутқий жиҳатдан 
тайѐрлаш бўйича педагоглар учун методик устахона 
 
Х.Маликова 
А.Авлоний номидаги
ХТХҚТМОМИ 
Махсус таълим кафедраси 
 катта ўқитувчиси
 

---

121 
Ҳозирги кунда имконияти чекланган болаларнинг узлуксиз таълими 
масаласи долзарб саналмоқда. Имконияти чекланган болаларнинг узлуксиз 
таълимида сифат ва самарадорликка эришишни таъминловчи омилларни 
аниқлаш масаласи малака ошириш курслари мазмунида ҳам ўз аксини 
топган. 
Ривожланиши соғлом болаларга нисбатан ўзгача кечадиган болаларнинг 
мактаб таълимига нутий жиҳатдан тайѐр бўлишида педагогларнинг касбий 
маҳоратлари, хусусан компитентлилиги муҳим омиллардан саналади. Бу 
тоифа болаларни мактаб таълимига тайѐрлашнинг самарали усул ва 
воситаларини малака ошириш курслари жараѐнида ўзлаштириш имконияти 
кенг. Чунки педагог малака ошириш курси давомида ўзининг тажрибаларини 
орттиради, методик муаммоларига керакли жавобларни топади. Замонавий 
таълим учун зарур бўлган усул ва воситаларни педагог ўзидан ўтказган ҳолда 
синаб кўриши лозим. Шундагина усул ва воситалар амалиѐтда самарали 
қўлланилади. Бундай имкониятни педагог учун турли ўқишлар, метод 
бирлашма йиғилишлари, ―Устоз-шогирд‖ ѐндашуви ва мустақил мутоалаа 
кабилар бера олади. Қуйида имконияти чекланган болаларни мактабга 
нутқий жиҳатдан тайѐрлаш бўйича машғулот ишланмасини келтирамиз. 
Ушбу машғулот ишланмаси махсус таълим муассасалари метод бирлашма 
йиғилишлари, малака ошириш курсларида қўллашга мўлжалланган. 
1-босқич. Ташкилий қисм. Бунда иштирокчилар машғулотнинг мавзуси 
билан танишадилар. Сўнгра машғулотдан кутаѐтган янгиликлари ҳақида 
ўртоқлашадилар. 
2- босқич: Машғулотда иштирокчилар 3 та гуруҳларга ажратилади. 
Ҳар бир гуруҳга ишчи матнлар тарқатилади
Биринчи матн қуйидаги ғояга йўналтирилади: 
―Болажон‖ таянч дастури нутқ ўстириш бўйича болаларни она тилига 
ўргатиш ва уларни атрофдагилар билан алоқа қилиш воситаси сифатида ҳар 
бир боланинг нутқини ўстириб боришни кўзда тутади. Нутқ ўстириш 
масаласи болаларнинг фикрини ўстириш, билим доирасини кенгайтириш, 
атроф ҳаѐтни билишга интилиш қобилиятларини ўстириш билан боғлиқ. 
Нутқ ўстириш мазмуни икки хусусиятга эга: