Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги мактабгача муассасалар ходимларини қайта тайёрлаш ва

Машғулот учун жиҳоз: Ҳар бир боланинг столи устида «J» товуши бор бўлган ва 
бу товуш бўлмаган расм кетма-кетлик билан 3 та расм ѐпиштирилган варақда «J» 
товуши бор бўлган ва бўлмаган расмлар бўлиши керак, рангли доирачалар 
(фишкалар), жўжа, жирафа, жийда, жемпер, маккажўхори, жўва, занжир, маржон,

---

83 
жавон, ғижжак ва ҳоказолар расми. 
Машғулотнинг бориши: Тарбиячи болаларга «Яқиндагина биз сизлар билан 
«Қўнғизлар» ўйинини ўйнаган эдик» — деб айтади. Энди диққат билан тингланг 
ҳозир сиз тинглайдиган тез айтишувда қайси ашула бор эканлигини топинг. 
Тарбиячи тез айтишувни айтади («Жиблажибон жажжи жўжа билан жўра, жажжи 
жўжа жиблажибон билан жўра»). Тарбиячи тез айтишувни айтган вақтда «J» 
товушини сўздаги бошқа товушларга нисбатан кучли овоз билан айтиши керак. 
Болалар қайси ашула борлигини айтганларидан сўнг, тарбиячи уларга қўнғизнинг 
ашуласини паст овозда айтишни таклиф этади, ўзи эса болаларнинг лаб, тил 
ҳолатларини кузатиб боради. Сўнгра бу вазифани «J» товушини аниқ талаффуз эта 
олмайдиган болалар бажарадилар( алоҳида-алоҳида ва гуруҳчаларга бўлиб 
сўрайди). 
«Қўнғизнинг ашуласи,— деб тушунтиради тарбиячи,— айрим сўзларда яшайди, 
бошқа сўзларда яшамайди. Ҳаммангиз столингиз устидаги расм ѐпиштирилган 
вараққа қаранг. (Бу варақлар олдиндан тайѐрланади. Ҳар бир варақда бир қаторга 
кетма-кетлик билан учтадан расм ѐпиштирилган бўлади.) Ўзингизнинг 
варағингиздаги расмларнинг номини ичингизда овоз чиқармасдан айтинг. (Вараққа 
«J» товуши билан келадиган ва «J» товуши бўлмаган расмлар ѐпиштирилган 
бўлиши керак.) Энди бу расмларнинг қайси бирининг номида қўнғизнинг ашуласи 
(j-j-j) яширинганини ўйлаб топинглар. Агар уни топсангиз дарҳол унинг устига 
фишкани (рангли доирачани) қўйинг. Агар топшириқ нотўғри бажарилса, рангли 
доирача сиздан қочади ва бошқа рангли доирачадан фойдаланишга тўғри келади. 
Болалар «J» товуши бор бўлган расмни топадилар ва унга рангли доирачани 
қўядилар. Тарбиячи қайси сўзларда «J» яшашини сўрайди. 10—12 боланинг 
жавобини тинглайди, бир боланинг варағидаги расмлар бошқа бир боланинг 
варағида такрорланмаса мақсадга мувофиқ бўлади. 
Энди, болалар — дейди тарбиячи,— қўнғизнинг учишини менга кўрсатинг. 
Тарбиячи болаларга хона бўйлаб тарқалиб юришни ва «j-j-j» деб қўнғизнинг 
ашуласини айтишни таклиф этади (жис. дақиқаси). Тарбиячи: энди уйингизга 
учинглар, дейиши билан болалар «j-j-j» — «j-j-j» деб ўз стулчаларига қайтиб келиб 
ўтиришади. Жисмоний дақиқадан сўнг «ўйин ўйнашни айтиб, тарбиячи стол 
устига номида «j» товуши бор бўлган расмларни териб қўяди. (Масалан: жўжа,
жирафа, жийда, жемпер, маккажўхори, жўва, занжир, маржон, жавон,
ғижжак ва ҳоказолар) ва болаларга шундай дейди: Ҳозир биз сизлар билан 
«Нима яширдим топ» деган ўйинни ўйнаймиз. Бу ўйин қуйидагича ўйналади. Мен 
кимни чақирсам шу бола келиб менинг столим устидаги расмларни яхшилаб
кўриб олади ва уларнинг номларини айтади, сўнгра кўзини юмиб туради, мен 
шу вақтда расмлардан бирортасини яшираман. Мен бўлди дейишим билан бола 
кўзини очади ва стол устида қайси расм йўқлигини айтади (бу ўйинда 6—8 
боладан сўраш мумкин). 
Тарбиячи машғулот охирида «j» товуши кимнинг ашуласи эканлигини, қўнғиз 
қандай ашула айтишини 3—4 боладан сўрайди.