Ўзбекистон республикаси фанлар академияси

ГЕОСИЁСАТ («гео» - «ер», «сиёсат» эса «давлат» ва «ижтимоий иш») - турли хил давлат ва халқларнинг манфаатлари системаси унга бўлган ёндашув услублари, воситалари у ёки бу худудий жойлашуви, салоҳиётига бўлган муносабатда ифодаланган мақсадлар ўз ифодасини топган тушунча. Г. тушунчаси швед олими ва давлат арбоби Р.Челлен томонидан муомалага киритилган.
Г. тушунчаси устида тадқиқотчилардан Ф.Ротцель ва К.Хаусферлар изланишлар олиб боришган.
Г.нинг замонавий талқинига кўра ташқи сиёсатда у ёки бу масала бўйича устунликка эришиш эмас, балки ўзга иқтисодий бой маконлар устидан ўз сиёсатини юргизиш ёки бошқача айтганда бирор кучли давлатнинг ёки давлатларнинг бир мунча заиф давлатларни муайян моддий, ижтимоий ва маънавий ресурслари устида ўзига хос сиёсатни олиб боришдан иборатдир.
Г.нинг замонавий талқини, унга ташқи сиёсатда у ёки бу масала бўйича устунликка эришиш учун фақат ундан фаол фойдаланибгина қолмасдан балки ўзича мавжуд бўлган давлатнинг муайян моддий, ижтимоий ва маънавий ресурслари(ёки унинг "геосиёсий потенциали")нинг аҳамиятига алоҳида эътибор берилиши билан анъанавий тушунишдан фарқ қилади. Жаҳонда ҳукмронлик қилиш ғоясини геосиёсий контексти нуқтаи назаридан қараганда, II жаҳон урушида Германиянинг мағлубияти билан ХХ асрда дунёда ҳукмронликка эришиш учун ҳаракат қилган учта асосий субъектнинг кураш майдонига айланганлигини аралаштирмаслик керак. Фашистлар Германияси ривожланмаган мамлакатларни йўқ қилиш ғоясига таянган ҳолда, "олий зотга" мансуб бўлишига қараб, миллат ва халқларни бир-биридан фарқлашга ҳаракат қилди.
Давлатларнинг "инг.-саксон" блоки (аниқ эълон қилинмаган) жаҳон мамлакатларини АҚШ раҳнамолигида "очиқ" жамият қадриятларига қўшилганлик даражасига қараб, саралаш таълимоти билан чиқди.
Ҳозирги вақтда мазкур тушунча мафкуравий жараёнлар билан боғланган ҳолда кучли давлатларни Г.и қаратилган маконда ўзига хос мафкуравий полигон деб аталмоқда.


ГЕОЦЕНТРИЗМ (юнон. geos – ер, лот. centrum – марказ). Птоломейнинг геоцентрик назариясига кўра, Ер бутун чексиз Коинотнинг маркази ҳисобланади. Уйғониш даврининг йирик олими, астроном Николай Коперник (1473–1543) гелиоцентрик назарияни илмий жиҳатдан асослаб берди. Бу таълимотга кўра, Коинотнинг маркази – Қуёш. Ер Қуёш ва ўз ўқи атрофида айланади.