Œзбекистон республикаси фанлар академияси


Уч мотивловчи восита билан сўз ясалиш жараёнида қатнашувчи арабча луғавий ўзлашмалар



Download 239,5 Kb.
bet14/23
Sana08.07.2022
Hajmi239,5 Kb.
#758656
TuriДиссертация
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   23
Bog'liq
2 5292150125357964953

Уч мотивловчи восита билан сўз ясалиш жараёнида қатнашувчи арабча луғавий ўзлашмалар. Журъат, қаноат, ҳаяжон, лаззат каби лексемалар сўз ясашнинг муштарак қолипли бир хил типига мансубдир. Уларнинг сўз ясаш имконияти -ли, -сиз, -лан аффикслари ҳамкорлигида амалга ошади; -ли ва -сиз аффикслари ёрдамида сифат туркумига мансуб луғавий бирликлар ясалади: журъатли, қаноатли, ҳаяжонли, лаззатли; журъатсиз, қаноатсиз, ҳаяжонсиз, лаззатсиз.
-ли аффиксли ясалмалар “ўзакдан англашилган ҳолатнинг мавжудлиги” маъносидаги “Nsubs + ли = Nadj” қолипи орқали; -сиз аффиксли ясалмалар эса шу қолипнинг антоними бўлган ёки “ўзакдан англашилган ҳолатнинг мавжуд эмаслиги” маъносидаги “Nsubs +-сиз = Nadj” қолипи орқали реаллашади.
Насиҳат лексемаси. Араб тилидан ўзлашган бу луғавий бирликнинг сўз ясаш жараёни -чи, -гўй, -омуз аффикс ва аффиксоидлари билан амалга ошади, бунда от ва равиш ясалади.
Насиҳат мотивловчи асос сифатида от ясалмалар ҳосил қилганда, унга -чи (қолипи: “ўзакдан англашилган амал фаолиятига сингишган шахс” маъносидаги “Nsubs + -чи = Nsubs”) ва -гўй (қолипи: “ўзакдан англашилган амал фаолиятида устувор бўлган шахс” маъносидаги “Nsubs + -гўй = Nsubs”) аффикслари қўшилиши билан от ясалади. Насиҳат лексемаси форс-тожик тилидан олинган –омуз унсури билан қўшилганда, равиш ясалади1. Ясалма “ўзакдан англашилган амал ҳаракат-ҳолат белгисига айланган жараён” маъносидаги “Nsubs +-омўз = Nadj” қолипига эга бўлади: насиҳатомуз.
Ушбу бўлимда таҳлил этилган рухсат, талаб, фаҳм, хавотир, қасос, ғазаб, хулоса, ҳукм, ҳаракат, жавоб, кафолат, маълумот лексемаларидан ҳосил бўлган луғавий бирликлар ҳам ўрганилган.
Икки мотивловчи восита билан сўз ясаш жараёнида қатнашувчи арабча луғавий ўзлашмалар. Тамом лексемаси. Бу арабча луғавий бирликнинг сўз ясаш кўлами икки аффикс билан белгиланади: -ла, -ила; -ла аффикси воситасида феъл ясалади: тамомла (қолипи: “ўзак маъносининг иш - ҳаракат жараёнига ўтиши” маъносидаги “Nsubs + -ла = V”) .

Download 239,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   23




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish