Œзбекистон республикаси фанлар академияси

2. -чи ва -кор аффикслари хизмат, хиёнат лексемаларига нисбатан мотивловчи восита вазифасида келади. Бу аффикслар от ясалишининг “ўзак маъносидан англашилган фаолиятга мослашган шахс” (хизматчи, хиёнатчи); “ўзак маъносидан англашилган фаолиятга мослашган шахс”: (хизматкор, хиёнаткор) қолипларида функционал қисм (мотивловчи восита) мавқеида иштирок этади.
3. -лик ва -чилик аффикслари меъмор, баққол, табиб, мумкин лексемаларига нисбатан мотивловчи восита вазифасида келади. Улар от ясалишининг ўзак маъноси билан боғлиқ хослик маъносидаги (меъморлик, баққоллик, табиблик, мумкинлик) ҳосил қилади. Меъмор, баққол, табиб, мумкин араб ўзлашмалари қолипида ҳам иштирок этиб, “ўзакдан англашилган касбни эгаллаган шахс” маъносидаги отларнинг ясалишига ҳисса қўшади.
4. мактаб лексемаси -дор ва -дош аффиксларига нисбатан мотивловчи асос вазифасида келади. Мотивловчи мавқеида қўлланувчи мактаб лексемаси “N_sub +-дор” = N_sub” қолипида “ўзакдан англашган тушунчага хосланган шахс” маъносидаги ясалма (мактабдор) ҳосил қилса; “N_sub + - дош” = N_sub” қолипи орқали “ўзакдан англашган тушунчага баравар дахлдор шахс” (мактабдош) ясалмасини ясайди.
5. -гар ва -чи аффиксларига нисбатан мотивловчи асос вазифасини иғво араб луғавий бирлиги бажаради. Унинг амали “N_sub + -гар” = N_sub” ва “N_sub + -чи = N_sub” қолиплари ёрдамида воқеланади: иғвогар, иғвочи. Услубий жиҳатдан фарқи бўлса-да, сўз ясашдаги бу икки қолипнинг маъноси бир хилдир, яъни “ўзакдан англашилувчи тушунчани касб этган шахс”.
6. Араб тилидан ўзлашган қабила лексемаси -дош ва -чилик аффикслари (мотивловчи восита)га нисбатан мотивловчи асос мавқеида бўлади. От ясалма (ҳосила лексема) ясовчи “N_sub + -дош = N_sub” ва N_sub + -чилик = N_sub” қолипларининг маҳсули ҳисобланади. Бу қолиплар, гарчанд от ясашнинг битта типига мансуб бўлса-да, маъносига кўра фарқ қилади: N_sub + -дош = N_sub” қолипи “ўзак маъносидан англашилган нарсага баравар тааллуқли шахс” (қабиладош - бир қабилага мансуб кишилар) маъносига эга; N_sub + -чилик” = N_sub” қолипи эса “ўзакдан англашилган тушунчага хослик” маъносига эга.
Ушбу қисмда арабча китоб, мансаб, мойил, маҳалла, зиёрат, ваколат, танқид, ғараз, аския лексемаларидан ҳосил бўлувчи ясалмалар ҳам таҳлил қилинган.