Ўзбекистон республикаси фанлар академияси алишер навоий номидаги тил ва адабиёт институти

Тадқиқотнинг объекти ва предмети.
Ишнинг асосий мақсади 
терминларнинг семантик усул билан ҳосил бўлишини тадқиқ этишдан иборат 
бўлганлиги туфайли уни амалга оширишда, биринчи навбатда, мавжуд 
луғатлардан кенг фойдаланилди. Бундай манба семантик усул билан ҳосил 
қилинган терминларнинг маъновий хусусиятларини аниқлаштиришга имкон 
туғдириши табиийдир. Шу билан бирга, тадқиқотда ўзбек тилида нашр 
этилган соҳавий илмий тадқиқотлар, оммавий ахборот воситалари, газета ва 
журналлар ҳамда ўрни билан бадиий адабиёт материалларидан ҳам
фойдаланилди. 
Тадқиқот методлари.
Тил ҳақидаги таълимотлар, диалектиканинг 

---

8 
тегишли қонун ва қоидалари, шунингдек, Президентимиз И.А.Каримовнинг 
республикадаги давлат тил сиёсати, ўзбек тили ва тилшунослигини 
ривожлантириш, терминологик тизимларни такомиллаштириш ҳақидаги 
назарий қарашлари ва дастурий кўрсатмалари тадқиқотнинг методологик 
асосини ташкил этади. Тадқиқотда тилшуносликнинг тавсифлаш, таснифлаш, 
қиёслаш, статистик таҳлил каби методларидан фойдаланилди. 
Ҳимояга олиб чиқилаётган асосий ҳолатлар. 
1.
Термин ҳосил бўлиши тизимида семантик усулнинг алоҳида ўрни ва 
ўзига хос аҳамияти бор. 
2.
Маълум бир соҳа терминларининг бошқа соҳалар терминологик 
тизимларига ўтиши (транстерминлашуви) объектив сабаблар, турли 
социолингвистик омиллар туфайли амалга ошади. 
3.
Янги маънода қўллана бошлаган терминлар бир қатор маъновий 
хусусиятларга эга бўлади, улар денотатив маъно англатади. 
4.
Транстерминлар 
аксар 
ҳолларда 
метафора, 
метонимия, 
вазифадошлик каби кўчимлар асосида юзага келади. 
5.
Транстерминлар доирасида ўзига хос синонимик (дублетлик), 
вариантдорлик, омонимик муносабатлар мавжуд бўлса-да, бундай ҳолатлар 
алоҳида олинган терминологик тизимлар ривожига салбий таъсир 
кўрсатмайди.
6.
Ҳосила терминлар, яъни транстерминлар умумлексикада, хусусан, 
терминологияда алоҳида ўрин эгаллайди.