Педагогиканинг методологик асослари

1 - МАВЗУ: ПЕДАГОГИКА ФАНИНИНГ ВАЗИФАЛАРИ ВА АСОСИЙ ТУШУНЧАЛАРИ
Педагогиканинг методологик асослари


РЕЖА:
1. Жамият ва олам ривожида педагогиканинг моҳияти.
2. Жамият ва оламнинг гармоник мувозанатида инсон омили.
3. Педагогикатнг обжкти ва предметининг такомиллашганлиги.
4. Педагогиканинг мақсад, вазифалари ва асосий тушунчалари (категориялари).
5. Миллий ғоя ва миллий мафкурани шакллантиришда педаго-гиканинг тутган ўрни.

XXI аср бўсағасида ижгимоий иқгиеодий муносабатлар ри-вожида инсон ақл-заковати ва маънавияти асосий муво-фиқташтирувчи, ривожлантирувчи омил ва восита эканлиги тобора намоён бўлмоқда. Шунинг учун инсонпарварлик бозор иқгисодиёти асосидаги ҳуқуқий, демократик давлат эркин фуқаролик жамияти қурилишининг бош тамойили сифатида қабул қилинмоқда.

Ўзбекистон Республикасининг «Таълим тў!рисида»га қонунида (1997 й.) таълим давлатимиз ижтимоий тараққиёти соҳасида устувор деб эълон қилиниши Педагогика фани зим-масига жуда катта масъулиятли улуғвор вазифаларни юклади. Жуда бой илмий, маънавий, маданий, диний меросимизни қайта тикланиши уларни замон руҳи талаби билан уйғунлаштириб фақат шахсий, миллий манфаат касб этилиб қолмасдан умумжаҳон маънавий, ижгимоий-иқгисодий та-раққиётга улкан ҳисса бўлиб қўшилмоқца. Чунки жаҳонда ҳали хорижий давлатчилик бозор иқгисодиётига ўтиш тажрибалари-да маънавият ижтимоий-иқгисодий тараққиёт билан уйғун ҳолда ривожпантиршшаяпти. Президентимиз маънавиятни ақл, ахлоқ, онгли амалий фаолиятда шаклланиб ривожланиши ҳақида тпириб:" Маънавият - тақдиршнг эҳсони эмас. Маъна-вият инсон қалбида камол топиши учун у қалбан ва виждонан ақл ва қўл билан мсҳпат қшиши керак", деган эдилар. Маъна-вият инсонда шаклланшни лозим бўлган ақлий, ахлоқий, ин-теллекгуал, амалий, жисмоний сифатлар мажмуаси бўлиши билан бир қаторда оламнинг руҳий энергетик, ботиний қуввати билан ҳам уйғундир. Буии Президентимиз ўзларининг "Ўзбекистон - XXI асрга интилмоқда" номли маърузаларида куйидагича жуда яққол асослаб бердилар:"Мй»новня/и ҳақида гап кетар экан, мен аввало инсонни руҳий покланиш ва юкса-лишга даъват этадиган, инсон ички оламини бойитадиган, унинг иймон-иродасини, эътиқодиш мустаҳкамлайдиган, виждонини уйготадиган қудратли ботиний кучни тасаввур қиламап ". Худди ана шу янги, кенг қамровли, чуқур илмий ғоя, янгича фикр, таълим-тарбияни янгича методологик асосини бошлаб берувчи йўналишдир.
~Ҳар бир мустақил фан ўзининг предмети (мавзуси) ва мето-дологик асосларига эгадир.Жумладан, Педагогика ҳам фан си-фатида шаклланиб, ўзининг предметига эга бўлди. Бошқа фан-лар каби Педагогика ҳам фан сифатида пайдо бўлар экан, у ав-вало жамиятнинг талаб ва эҳтиёжлари асосида пайдо бўлди.
Шу сабабли тарбия жараёнини ижтимоий ҳаётнинг ажралмас қисми, деб қараш лозим, чунки тарбиявий ишларни олиб бормас-дан туриб жамияши, унинг ривожланишини тасаввур қилиш қийин.
Мутафаккир а.авлоний таъкидлаганидек, "Тарбия биз учуи ё ҳаёт, ё мамот: ё нажот, ё ҳалокат, ё саодат, ё фалокат масаласидир". Инсоният тарихига назар ташлар эканмиз, ҳамма даврларда педагогик фаолият ҳам мавжуд бўлган.
Инсонни дунёга келиши, фақат туғилишидан иборат табиий-биологик ҳодиса эмас, балки туғилгандан кейин ўз замона-сининг тараққиёти даражасига кўтарилиши, мавжуд ижтимоий-тарихий тажрибани эгал.чаши, жамиятда ўз ўрнини белгилаб олиши, тарихий жараённинг фаол иштирокчисига айланиши, яъни тарбия олиши керак. Бу жараёнда катта авлод ўзининг яшаш, кураш ва меҳнат тажрибасини, билим ва малакаларини кичик авлодларга бера бошлайди, яъни янга туғилган одам бо-ласининг ривожланиши, шаклланиши ва вояга етиши жараё-нига раҳбарлик қилинган, бошқарилган. Бу тарбия деб аталмиш ижтимоий ҳодиса орқали амалга оширилган. Жамият ривож-лангани сари етук, баркамол шахсларни етиштириш эҳтиёжи ҳам ортиб борган ҳамда ўзгариб, янгиланиб, жамиятга хизмат қилган. Инсоният жамиятнинг турли босқичларида таълим-тарбия муассасаларини яратиш, ёш авлодларни ўкдитши ва тарбиялаш соҳасидага тажрибаларни назарий жиҳатдан англаш, умумлашти-риш ва ҳаётга тадбиқ қилиш жараёнида Педагогика фани пайдо бўла бошлади. Педагогика таълим-тарбиянинг мақсади ва вазифалари, давлат таълим стандартлари, таълим ва тарбиянинг усуллари, ташкил этиш шакллари, умуман унинг қонуниятлари ҳақида билим, маълумот берадиган фанга айланди.