Ўзбекистон республикаси давлат божхона қЎмитаси

тушириш, кинотасвирга олиш, овоз ѐзиш, видеоѐзув, режа, схема ва 
чизмалар тузиш, экспериментал қолиплар ва изларнинг нусхаларини 
тайѐрлаш мумкин. 
Эксперимент ўтказиш шароити тикланаѐтган ҳаракат ѐки ҳодисалар юз 
берган шароитга иложи борича ўхшаш бўлиши лозим. Тажрибалар имкон 
борича бир неча марта ўтказилади. Тажрибаларнинг шароитлари 
ўзгартирилиши мумкин. 
Гумон қилинувчи, айбланувчи, судланувчи, жабрланувчи, гувоҳ, 
мутахассис ва экспертга эксперимент юзасидан савол берилиши мумкин. 
Тарафлар 
ва 
экспериментда 
иштирок 
этаѐтган 
бошқа 
шахслар 
суриштирувчининг, терговчининг ва суднинг эътиборини, уларнинг фикрича 
иш ҳолатини аниқлашга ѐрдам бериши мумкин бўлган барча ҳолатларга 
қаратишга, эксперимент шароитига аниқлик киритишни ва тажриба 

---

ҳаракатларини такрорлашни талаб қилишга ҳақлидир. Кўрсатуви 
текширилаѐтган шахс эксперимент муносабати билан ўзининг қўшимча 
сўроқ қилинишини талаб қилиши мумкин. 
Айбланувчиларнинг 
харакатларини 
қайта 
тиклаш, 
агар 
бу 
жабрланувчининг қадр қимматига путур етказмайдиган, ўлган кишини 
тахқирламайдиган, шунингдек, мана шу эксперимент қатнашчиларининг 
саломатлигига, ҳамда, давлат ва фуқароларнинг манфаатларига зарар 
келтирмайдиган ҳоллардагина ўтказилади. 
Ҳодиса вазиятини ва ҳолатини тиклаш вақтида холислар ҳозир бўлиши 
лозим. Зарур бўлиб қолган ҳолларда айбланувчи, жабрланувчи, гувоҳлар ҳам 
чақирилади.
Ҳодиса вазиятини ва ҳолатини тиклаш тўғрисидаги баѐннома 
ЖПКнинг 90-92-моддаларидаги қоидаларга риоя қилган ҳолда тузилади. 
Эксперимент янги далиллар топиш мавжуд далилий фактларни ҳамда 
тергов версияларини текшириш ва баҳолаш учун ўтказилади. 
Эксперимент ишда тўпланган далилларни текшириш воситаси 
сифатида дастлабки тергов, суриштирув ва суд органлари томонидан кенг 
қўлланилади. 
Маълумки, далилларни тўплаш (топиш, мустаҳкамлаш ва олиш) 
тешириш ва уларни баҳолаш терговчининг бурчидир. Далилларни 
текшириш, материлларни таққослаш, янги далиллар топиш, айбланувчи ва 
гувоҳларнинг шахсларини аниқлаш ва бошқа йўллар билан (масалан, тергов 
эксперименти ўтказиш йўли билан) ҳам амалга оширилиши мумкин. 
Тергов юргизиш жараѐнида вужудга келган тергов версиялари чуқур 
текширишни талаб қилади. Версиялар бутун жиноятга ѐки ишнинг айрим 
ҳолатларига таалуқли бўлиши мумкин. Эксперимент тергов версияларини 
текшириш ва уларни баҳолаш воситаларидан бири бўлиб хизмат қилиши 
мумкин. Бундай ҳолатларда якка далиллар, мисол учун гувоҳнинг 
кўрсатувигина текширилмасдан, балки у ишда тўпланган барча далиллар 
биргаликда текширилиши лозим (ЎзР ЖПКнинг 94-моддаси) Эксперимент 
натижасида янги факт, янги ҳолат аниқланиши мумкин. 
Тергов версияларини текшириш ва баҳолаш мақсадида ўтказиладиган
экспериментларнинг натижалари ҳамма вақт иш бўйича янги далил 
ҳисобланади, чунки натижа терговчининг тегишли далилига асосланмаган 
гумон ва мулоҳазасини шубҳасиз далилга айлантиради.