Ўзбекистон республикаси давлат божхона қЎмитаси

криминалистик тактикаси эса шу тергов ҳаракатини «қандай қилиб 
ўтказиш лозим» - деган саволга жавоб беради ва натижаси ижобий бўлади.  
Айрим тактик усуллар Жиноят процессуал кодекснинг «Далилар ва 
исботланиши лозим бўлган холатлар» бўлимида умумий кўрсатма 
шаклида баѐн қилинган.
Лекин умумий процессуал тартибнинг ўзи жиноятни очишга 
етарли бўлмайди. Жиноят ишининг тафсилоти ҳолати, айбланувчининг 
шахсини ва бошқа ҳолларни инобатга олган ҳолда, терговчи кўзлаган 
мақсадга эришиши учун Криминалистика ва Юридик психология фанлари 
тавсия қилган тактик усулларни қўллаши зарур бўлади. Шундагина содир 
бўлган жиноятнинг барча ҳолатларини исботлашга эришилади. 
Тактик усуллар тергов амалиѐтида ўз аҳамияти ва ўрнини топганлиги 
сабабли жиноят-процессуал қонунига киритилган бўлиб, уларни бажариш 
шартдир, акс ҳолда қонун билан белгиланган тартиб бузилади ва олинган 
далил ўз хусусиятини йўқотиб, номақбул бўлиб колади. 
Номақбул далиллар эса юридик кучга эга бўлмай, улардан 
исботлаш учун фойдаланиш ҳамда уларни айблов асосига қўйиш 
мумкин эмас. 
Тактик усул ва услублар бир тергов харакатига нисбатан бир неча 
бўлиши мумкин. Терговчи, суруштирувчи жиноий ишнинг алоҳида ҳолатига, 
текширилаѐтган шахснинг жиноий харакатига, унинг вақти, жойи, шароити 
кабиларга қараб у ѐки бу тактик услубни қўллаши мумкин. 
Қонунда белгиланган ҳар бир тергов харакатининг ташкил қилиниши 
ва ўтказилиши тартиби сўроқ қилинувчининг шахсини аниқлаш, жиноий 

---

ишга алоқаси, ишга оид маълумотларни эркин сўзлаб бериши, сўнгра савол-
жавоб ўтказиш масааларидан иборатдир. Тактик услублар эса процессуал 
тартибга зид бўлмаган ҳолда сўроқни қандай ташкил қилиб, кимни биринчи 
навбатда чақириш, сўроққа тайѐргарлик кўришда қандай ҳолатларга эътибор 
беришни, савол-жавобни жиноий ишнинг алоҳида ҳолатларига қаратилган 
қилиб тузиш каби тавсиялардан иборатдир. 
Криминалистиканинг илмий-техникавий воситалари жиноят билан 
боғлиқ бўлган жуда кўп ҳолларни, масалан кўзга кўринмас электр ва ѐруғлик 
нурлари, ултра-бинавша ҳамда рентген нурлари орқали ҳужжатларда 
ўчирилган ѐки қўшимча ва қайта ѐзилган текстларни, гиѐхванд, портловчи 
моддалар, қон доғларини ва бошқа кўпгина жиноий воқеаларни очишга 
ѐрдам беради. Илмий-техника воситалари билан тактик усуллар ўртасидаги 
боғланиш шундаки, техникавий воситалар жиноят изларини, далиларни 
топиш ва олиш ҳамда аниқлашда ишлатилса, бундай вазифаларни бажариш 
тергов-криминалистик тактикасининг усул ва услублари, воқеа содир бўлган 
жойни кўздан кечириш, тинтув ўтказиш, сўроқ килиш ва ҳоказо тактик 
усулларни қўлланиш асосида эришилади. Масалан: воқеа содир бўлган 
жойни кўздан кечириш алоҳида аҳамиятга эга бўлиб, айрим ҳолларда