Ўзбекистон республикаси банк-молия академияси

166
Ҳасан Ўткирович Раҳматов
ушбу қават ва шифтлар ичида ҳаракатланишини таъмин-
лайди
110
.
Марказий банк томонидан ликвидлик операцияла-
рининг энг юқори ставкалари ўрнатилганлиги сабабли, 
Марказий банк либерал бозорда бозор фоиз ставкала-
рига яхшироқ таъсир кўрсатиши мумкин. Фоиз коридо-
ри сиёсатининг амалдаги мақсади – фоиз ставкаларини 
барқарорлаштириш ва пул-кредит бошқарувини модер-
низация қилиш ҳисобланади. 
Одатда коридорда юқори чегирмада чегирма ставка-
си ёки доимий кредит ставкаси ва пастки чегарадаги таъ-
минланмаган депозит объекти бўлиши керак. “Доимий 
восита” сўзи доимий равишда Марказий банк томонидан 
белгиланган ставка бўйича (ёки Марказий банкдаги де-
позит маблағлари) маблағларга кириш имконини анг-
латади (яъни йил давомида доимий равишда ишлайди-
ган). Доимий кредитлаш механизми ғояси, барча бошқа 
имкониятлар тугаганида, банкларга Марказий банкдан 
маблағ олиш имкониятини беради. Гаровга қўйилмай-
диган депозит воситаси (бу кўп йиллик иқтисодиёт ша-
роитида “доимий восита” сўзи фақат қарз маблағлари 
учун доимий ойнани кўрсатишда ишлатилади) банкларга 
ортиқча пул маблағларини тўхтатиб қўйиш имкониятини 
беради. 
Сиёсат ставкаси – бу Марказий банкнинг асосий кре-
дит ставкаси. Одатда бу репо ставкаси, лекин номенкла-
тура ҳар бир мамлакатда турлича. Агар банк ликвидлик 
етишмовчилигига дуч келган бўлса, у репо ставкасида га-
ровга қўйиш ва маблағларни жалб қилиш учун Марказий 
банкка мурожаат қилиши мумкин. Коридорни аниқлаш 
учун сиёсат ставкалари бўйича тарқалиш одатда белги-
ланади, шунда сиёсат ставкасидаги ҳар қандай ўзгариш 
автоматик равишда доимий нархлардаги тегишли ўзга-
110
https://thehimalayantimes.com/opinion/interest-rate-corridor-
modernising-monetary-policy.

---

167
Ҳасан Ўткирович Раҳматов
ришларга айлантирилади. Иккита турган объектлар то-
монидан белгиланган расмий коридорнинг кенглигидан 
қатъи назар, амалда “бир кечада” фоиз ставкаси тор ко-
ридорда сиёсат ставкаси атрофида ўзгариб туради.
Бозор мантиқий фоизлар коридорида фаолият кўрса-
тиши керак, чунки ортиқча нақд пулга эга бўлган трей-
дер ортиқча пул маблағларини депозит қилиш орқали 
Марказий банкдан олиши мумкин бўлган маблағни қарз 
олувчидан минимал ставкани талаб қилади. У олиши 
мумкин бўлган максимал ставканинг мавжуд ставкасидан 
паст бўлиши керак, бунда Марказий банк жаримага тор-
тилган ҳолда қатнашчиларга ликвидликни беради. Лик-
видлик тақдим этиш ва жалб қилиш бўйича пул-кредит 
сиёсати инструментлари турларининг кенгайтирилиши 
Марказий банкнинг асосий операциялари бўйича фоиз 
коридорини шакллантиришга хизмат қилади.
Банк фаолияти барча мамлакатларда қатъий равишда 
тартибга солинади ва назорат қилинади. 
Турли мамлакатларда тижорат банклари фаолиятини 
тартибга солишнинг турлича механизмлари қўлланила-
ди. Шунингдек, ташкилий ёндашувлар ҳам хилма-хил-
дир. Аммо бирорта механизм кредит институтларининг 
жорий фаолиятига давлатнинг аралашуви сезиларли бўл-
ган шароитда самара бермаган. 
Банкларни банкротликдан ҳимоя қилиш тизимида 
етакчи ўринни банкларнинг ички бошқарув тизимининг 
сифати эгаллайди. Шу сабабли банк тизимини такомил-
лаштиришга қаратилган ҳаракатлар банк муассасала-
рини ривожлантириш жараёнида уларни бошқариш ва 
тартибга солишни мустаҳкамлаш масаласига йўналтири-
лиши лозим.
Шуни таъкидлаш лозимки, банклар томонидан ўз ка-
питали етарлилигининг таъминланиши, Марказий банк 
томонидан ўрнатилган иқтисодий меъёрларга риоя эти-
лиши, иқтисодиётнинг реал соҳасига йўналтирилган кре-

---