115
Корхоналар бухгалтерияларида компьютерларнинг кенг кулланилиши
материалларнинг хақиқий таннарҳини ҳисоблашни анча енгиллаштирди ва
катъий ҳисоб баҳоларини куллашга эхтиёж колдирмаяпти.
Моддий кийматликларни ишлаб чиқариш жараёнига
берилганда
уларни куйидаги усулларда баҳолаб ҳисобдан учиришга рухсат этилган:
•
уртача таннарҳи бўйича;
•
биринчи сотиб олинган ишлаб чиқариш захираларининг таннрахи бўйича
(фифо усуллари);
•
охирги сотиб олинган ишлаб чиқариш захираларининг таннрахи бўйича
(лифо усуллари).
а) ўртача тортилган киймат усули - ТМЗ хар бир бирлигининг киймати
ҳисобот давридаги бошида бир типли ТМЗ бирликлари ва ҳисобот даври
давомида сотиб олинган ёки ишлаб чикарилган бир типли бирликлармнинг
уртача тортилган киймат бўйича аникланади.
ТМЗ бирлигининг уртача
тортилган киймати ТМЗнинг бутун кийматини шу захиралар
бирликларининг сонига булиш билан аникланади.
б) биринчи харид баҳолари бўйича баҳолаш усули (ФИФО - биринчи
кирим - биринчи чиким) - биринчи навбатда сотиб олинган товарларнинг
таннарҳи биринчи навбатда сотиб юборилган
товарларга олиб борилиши
керак деган тахминга асосланган.
в) охирги харид нархлари бўйича баҳолаш усули (ЛИФО - охирги
кирим - биринчи чиким) - охирги харид килинган товарларнинг таннарҳи
биринчи навбатда сотилган товарларнинг кийматини аниклаш учун, ҳисобот
даврининг охирига булган захираларнинг таннарҳи эса биринчи навбатда
харид килинган товарлар таннарҳи асосида ҳисоб килинади, деган тахминга
асосланган.
Жадвалда ишлаб чиқаришга сарфланган
моддий кийматликларнинг
Фифо ва Лифо усулларида ҳисобдан чикарилиши акс эттирилган.
Баҳолашни ФИФО ва ЛИФО усулларини куллайдиган корхоналарда
моддий кийматликларнинг аналитик ҳисоби хар бир партия бўйича
юритилиши зарур.
Материалларнинг келиб тушиши ва сарфланишини хужжатлаштириш .
Корхонага келиб тушадиган ва ишлаб чиқаришга сарфланадиган ишлаб
чиқариш
захиралари
тегишли
дастлабки
хужжатларга
асосан
расмийлаштирилади.
Материалларнинг келиб тушиши ва сарфланишини акс эттирувчи
дастлабки
хужжатларнинг
тугри
расмийлаштирилиши
моддий
кийматликларнинг ҳисобини асосини ташкил килади.
Чунки дастлабки
хужжатлар асосида ишлаб чиқариш захираларининг келиб тушиши ичидаги
116
харакати ва ишлаб чиқаришга сарфланиши устидан назорат амалга
оширилади.
Материалларнинг харакатини акс эттирувчи хужжатларни
расмийлаштиришда улар хар томонлама чукур текширилиши зарур.
Бунда
асосий эътибор хўжалик жараёнини содир килган шахслар имзосининг
мавжудлиги ва уларнинг хақиқийлигини текшириш зарур. Моддий
кийматликларнинг харакати билан боглик булган хўжалик жараёнларини
тегишли хужжатларда акс эттиришни назорат килиш вазифаси корхонанинг
бош бухгалтерия ва ишлаб чиқариш
булинмаларнинг рахбарларига
юклатилган.
Моддий кийматликларни ФИФО ва ЛИФО усулларида баҳолаш
Do'stlaringiz bilan baham: