Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

Мақсад: 
Ўрганилган 
лексик 
материалнинг 
орфографиясини 
ўзлаштирилганлигини текшириш. 
Ўйиннинг бориши:
иккита гуруҳ тузилади. Хар бир гуруҳ доскада 
иложи борича қуйидаги мавзулар бўйича кўпроқ сўз ёзиши керак: а) спорт 
ўйинларининг номлари; б) хайвонлар; в) ранглар в. б. 
Мактабга келиш арафасида боланинг сўз бойлиги ўз фикрини баён эта 
оладиган даражада ортади. 6 ёшдаги нормал ривожланаётган бола ўз нутқида 
3000-7000 сўзни ишлатади. Болалар нутқининг ўсишида уларнинг
мактабдаги ўқиш фаолияти айниқса катта роль ўйнайди. Бола мактабга
келмасидан олдин ўзи қандай гапираётгани устида ўйлаб ўтирмасдан, ўз 
нутқидан фақат алоқа ва билиш воситаси тариқасида фойдаланади. Мактабда 
эса бола гаплашаётган тил ўқитиладиган ва ўрганиладиган фан бўлиб
қолади. Мактабда ўқиётган
: 
бола ўз она тилининг грамматикаси билан
шуғулланиши натижасида, ўз нутқини грамматика қоидаларига мувофиқ 
онгли равишда тузишни ўрганади. Грамматикани ўрганиш жараёнида бола
нутқининг фонетик жиҳати аниқланади, нутқнинг морфологик жиҳати
тўғри бўлиб боради, синтаксис тузилиши эса анча такомиллашади. 
Нутқнинг айрим жиҳатларига хос бўлган бу сифатлар фақат грамматикани 
ўқиб ўрганиш натижасидагина ўсиб қолмасдан, балки, хорижий тил 

---

131 
ўрганишнинг таъсири остида ҳам ўсади. Бошланғич синф ёшидаги болалар 
нутқи асосан от, сифат, сон, феъл ва боғловчилардан иборат бўлади. Бу 
ёшдаги болалар ўз нутқларида қайси сўзларни ишлатган афзал-у, қайсиларини 
ишлатиш мумкин эмаслигини фарқлай оладилар. 6-7 ёшли бола жумлаларини 
мураккаб грамматик тизимда туза олади. Бола нутқни бутун болалик даврида 
жадал равишда эгаллаб бориб, уни ўзлаштириши маълум бир фаолиятга 
айлана боради. 7-9 ёшли болалар нутқининг ўзига хос хусусиятларидан бири
шундаки, энди улар ўз фикрларини баён этиш учунгина эмас, балки ўз 
суҳбатдошининг диққатини ўзига жалб қилиш учун ҳам гапирадилар.