Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини

Литературы: 
1. 
Хохлов В.К. Коршикова Ж.С.Пеленгация локализованного источника 
акустических излучений на основе знакового корреляционного метода // 
Вестник МГТУ им.Н.Э.Баумана. Сер. “Машиностроение”. 2017 й. № 3. 
С. 66-74. 
2. 
Абрамов В.Ю., Бровкин В.И., Бродовой В.В. Основы геофизики и 
интерпретации геофизических методов Москва Изд-во РУДН, 2016 й. Б 
11-14 
ЛОКАЛ ОБЪЕКТДА РАДИОЭЛЕКТРОН ВОСИТАЛАР 
ЭЛЕКТРОМАГНИТ МОСЛАШУВИНИ ТАЪМИНЛАШ МУАММОСИ 
А.А. Ярмухамедов, А.Б. Жабборов, А.У. Комилжонов 
ТДТУ 
Чекланган частота ресурси шароитида рақамли телевидение радио 
узатгичлари (РУ) ўрнатилиши ва радиоэлектрон воситалар (РЭВ) зичлигини 
ортиб боришиўзаро халақтлар сатҳини ортиб боришига олиб келади. Катта 
қувватга эга булган рақамли телевидение РУ ва бошқа РЭВ комплексларини 
чекланган жойда (миноралар, бинолар ва ҳ.қ.) жойлашиши ўзаро халақтлар 
муаммоси кескинлаштиради. Бир объектда узатувчи ва қабул қилувчи 
антенналар сони бир неча ўнлаб, улар орасидаги масофа эса бир метр ва ундан 
кам бўлиши мумкун. Антенналарнинг зич жойлашиши рақамли телевидение 
РУ антенналари нурлатаётган электромагнит майдон радио қабул қилгичлар 
(РҚҚ) антенналарида ўн вольт кучланганлигига етувчи юқори частотали 
электр юритувчи куч ҳосил бўлишига олиб келади, бу эса ўз навбатида 
ҚҚларни нормал ишлашига халақт қилиши ва ҳаттоки ишдан чиқишига олиб 
келиши мумкун. 
Объектда жойлашган РЭВ электромагнит мослашувини (ЭММ) таҳлил 
қилишда жуфтлик, гуруҳ ва комплекс баҳолаш услублари қўлланилади. 
ЭММни жуфтлик баҳолашда битта РЭВ РУни бошқа бир РЭВ ҚҚига таъсири, 
гуруҳли баҳолашда барча РУларни битта ҚҚга таъсири ўрганилади. ЭММни 
комплекс баҳолашда объектнинг ҳар бир РЭВни бошқа РЭВ билан мослашуви 
таҳлил қилинади. 
Объектда РЭВ ЭММ баҳолаш электромагнит шароитни (ЭМШ) 
тасодифий ҳамда детерминалланган табиатини ҳисобга олишни қузда тутади. 
ЭМШни тасодифий тавсифлаш унинг параметрларини (радиохалақтлар 
манбаи қуввати, антенналар жойлашуви, РЭВ ишлаш вақти, радиохалақтлар 
энергияси оқимининг зичлиги ва ҳ.к.) тасодифий катталик кўринишда ҳисобга 

---

228 
олишни кўзда тутади. ЭМШни детерминалланган кўринишда тавсифлашда эса 
унинг параметрлари дететерминалланган (тасодифий булмаган) катталик 
сифатида ҳисобга олинади. Объект ичидаги ЭММни баҳолашда кўп ҳолларда 
ЭМШни детерминалланган кўринишда тавсифлаш ишлатилади, чунки 
объектда халақтлар манбаи, антенналарнинг ўзаро жойлашуви ва 
йўналганлиги аниқ белгилангандир [1]. 
Объект ичида РЭВ ЭММни қуйидаги тартибда ҳисобланади: 
мослашмаган икки РЭВларни аниқлаш; 
радиохалақтлар энергетик характеристикаларини ҳисоблаш; 
ЭММини таъминланганлик даражасини аниқлаш. 
Объект ичида мослашмаган икки РЭВлар частота таҳлили асосида 
аниқланади, бунинг натижасида халақт манбаи (РУ) ва халақт рецептори 
(РҚҚ) аниқланади. 
Радиохалақтлар 
энергетик 
характеристикаларини 
ҳисоблаш 
радиохалақтларни РҚҚнинг антенна-фидер қурилмаси орқали киришини 
ҳисобга олган ҳолда умумий радиохалақтлар қувватини аниқлашни кўзда 
тутади. ЭММни жуфтлик баҳолаш услубида j-сонли РУдан бўлган i-сон қабул 
қилгич киришидаги халақт қуввати P
ij
ҳисобланади. ЭММни гуруҳли баҳолаш 
услубида барча РУлардан бўлган i-сон РҚҚ киришидаги умумий халақтлар 
қуввати P
iΣ
ҳисобланади. 
Объектда РЭВ ЭММини таъминланганлик даражаси ЭММини жуфтлик 
ёки гуруҳли баҳолаш асосида аниқланади. 
Жуфтлик баҳолаш қуйидаги тартибда амалга оширилади: 
j-сонли РУдан бўлган i-сон РҚҚ киришидаги халақт қуввати P
ij
аниқланади; 
i-сон РҚҚ киришидаги рухсат этилган халақт қуввати P
i РЭ
аниқланади; 
РҚҚ киришидаги радиохалақт қуввати билан рухсат этилган халақт 
қуввати сатҳлари (дБ) солиштирилади ва ЭММини таъминланганлик 
даражаси аниқланади: 
Δ P
ij
= P
i РЭ
− P
ij
.