Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш

3. Менежерлар билан доимий алоқада бўлиш стратеги-
яси: бўйсунувчилар билан бирга мақсадни аниқлаб олиш, унга 
ижобий акс алоқага имкон бериш, ҳаттоки у тўғри ёки нотўғри 
ҳаракат қилган ёхуд янглишган ҳолларда ҳам. Бу мотивлашти-
риш модели раҳбар билан ходим ўртасида муносабатни таҳлил 
қилиш ва унга устуворлик беришга асосланади.
Мотивлаштиришнинг қуйидаги усуллари қўлланилади:
- пулни рағбатлантириш ва мукофотлаш сифатида ишла-
тиш; 
- жазолаш;
- рақобатни кучайтириш;
- иш орқали мотивлаштириш;
- ютуқларни тан олиш ва тақдирлаш;
- ходимларни ўқитиш ва малакасини юксалтириш;
- салбий таъсирни чеклаш ва меъёрлаш;
- гуруҳ меҳнатини мукофотлаш ва рағбатлантириш;
- ходимларни бошқариш ишларига жалб этиш ва ҳок.
Мотивлаштириш назариялари
Америкалик руҳшунос Абраҳам Маслоу ХХ асрнинг 
40-йилларида ўзининг эҳтиёжлари устунлиги назариясини 
яратиб, кишилар ўз мотивлари жараёнида эҳтиёж ва 
қизиқишнинг 5 турига таянадилар, деб таъкидлади. Унинг 
эҳтиёжлар иерархияси қуйидаги кўринишга эга (13-чизма):
Мотивация босқичлари (А.Маслоу бўйича)

---

167
Биринчи ўриндаги эҳтиёжлар – бу базис эҳтиёжлар, 
яъни яшашни таъминлаш учун зарур бўлган эҳтиёжлар. 
А.Маслоунинг фикрича, инсон энг аввало ана шу базис 
эҳтиёжларини қондириш учун ишлайди. Баъзис эҳтиёжлар, 
яъни озиқ-овқатга, кийим-кечакка, уй-жойга, уйқуга бўлган 
эҳтиёж қондирилса, бошқа даражадаги эҳтиёжлар ҳам 
аста-секин аҳамият касб этиб боради.
Масалан, хавфсизликка, яъни тинчлик, тартиб, ҳимояга 
бўлган эҳтиёж ҳам бирламчи босқичдаги эҳтиёжнинг янги 
даражасидаги заруриятдир. Бирон ижтимоий гуруҳда бў-
лиш, бошқа кишилар билан алоқага киришиш эҳтиёжи 
иерархиянинг учинчи бўғинига киради. Бу гуруҳдаги 
эҳтиёжларни ижтимоий эҳтиёжлар деб ҳам юритилади.
Ҳурматга бўлган эҳтиёж эҳтиёжлар пирамидасининг тўр-
тинчи бўғинини ташкил қилади. Бу эҳтиёжлар кишининг 
бошқалар томонидан тан олинишига бўлган эҳтиёж, яъни 
мавқе, нуфуз, шон-шуҳрат, муваффақият, диққат-эъти бор, 
ўзлигини исботлаш эҳтиёжи. Яъни Маслоу иерархиясидаги 
энг юқори даража – яшаш имкониятларининг ҳақиқатга ай-
ланиши, нимага эришиш мумкин бўлса, шунга эришиш. Бу 
эҳтиёжлар шахснинг ўсишида ўз аксини топади.
Бирламчи эҳтиёжлар қондирилгач, бошқа заруриятлар 
кишиларни юқори даражадаги эҳтиёжларга қараб ҳаракат 
қилишга мажбур этади. Бу эҳтиёжларни қондириш учун 
раҳбар қуйидаги усул ва ёндашувларни қўллаши керак. 
Қуйидаги жадвалда уларнинг айримларини келтирамиз: