Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги

Ekspertning xulosasi. Haqiqatni aniqlash zaruriyati yuzaga kelsa, ular faqatgina maxsus bilimga ega bo‘lgan ekspert (ekspertlar) xulosasi bilangina tasdiqlanishi mumkin. Ekspertlar faqat sud (sudya) ajrimiga asosan tayinlanadilar. Ekspert (ekspertlar) xulosasi ko‘rilayotgan ish bo‘yicha asosiy dalillar qatoriga kiradi.

Sud ekspertizasi deganda, fuqarolik sud ishlarini yuritishda ish uchun ahamiyatli bo‘lgan holatlarni aniqlashga qaratilgan hamda sud eksperti tomonidan fan, texnika, san’at yoki hunar sohasida maxsus bilimlar asosida tekshirishlar o‘tkazishdan va xulosa berishdan iborat protsessual faoliyat tushuniladi.

Ekspert xulosalarining xolisligi uning ishni qanday hal qilinishidan manfaatdor emasligi, taraflarning birortasiga qarindoshlik munosabatlarida emasligi bilan ta’minlanadi. Ushbu talablar buzilishi ekspertga nisbatan rad etish to‘g‘risida arz berish uchun asos bo‘ladi. Xususan, FPKning
22-moddasiga ko‘ra, quyidagi hollarda ekspertning ishda ishtirok etishi mumkin bo‘lmaydi va u rad qilinadi:

• 
  agar ekspert ishning natijasidan shaxsan, bevosita yoki bilvosita manfaatdor bo‘lsa yoxud uning xolisligi va beg‘arazligiga shubha tug‘diradigan boshqa holatlar mavjud bo‘lsa;
  
• 
  agar ekspert taraf yoki ishda ishtirok etuvchi boshqa shaxslarning qarindoshi bo‘lsa;
  
• 
  agar ekspert taraflar yoki ishda ishtirok etuvchi boshqa shaxslarga xizmat yuzasidan yoxud boshqacha tarzda qaram bo‘lsa;
  
• 
  ekspert taftish o‘tkazgan yoxud xulosa ham bergan bo‘lib, ularning materiallari mazkur ishni qo‘zg‘atishga asos bo‘lib xizmat qilgan bo‘lsa.
  

O‘z vazifalarini bajarish jarayonida ekspert bir qator zarur protsessual huquqlarga ega bo‘ladi.
Agar ekspert sud uzrsiz deb topgan sabablarga ko‘ra sud chaqiruviga binoan kelmasa, ko‘rsatuvlar berishdan bo‘yin tovlasa, u FPKning
146-moddasida belgilangan tartibda jarimaga tortilishi mumkin. Bila turib yolg‘on xulosa berganlik uchun guvoh O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 238-moddasiga muvofiq javobgar bo‘ladi.
Fuqarolik protsessi bo‘yicha tayinlangan ekspert xulosalari ikki shaklda: og‘zaki yoki yozma shaklda bo‘ladi. Ekspert xulosalarining og‘zaki yoki yozma shakllari bir-birini mazmunan to‘ldiradi. Amaldagi qonunlar asosida ekspert o‘z xulosalarini faqat yozma shaklda topshiradi. O‘tkazilgan ekspertiza xulosalarida bajarilgan tadqiqot, mazmuni, bajarilgan tekshiruv natijasida vujudga kelgan xulosalar va sud tomonidan qo‘yilgan savollarga berilgan asosli javoblar ko‘rsatilishi va ekspert sud majlisida o‘z xulosalarining mazmunini sud hay’atiga tushuntirib, og‘zaki xulosalar berishi ham mumkin. Ekspert xulosalarida vujudga kelgan haqiqatning qonuniy ekanligi hisobga olinadi. Chunki bu xulosalar fantexnika va ekspertni o‘z sohasining mutaxassisi ekanligiga tayanib, bajarilgan ekspertiza xulosasi ishdagi boshqa dalillar bilan uzviy bog‘liq ekspert xulosalari natijalari ish bo‘yicha dalillarning boshlang‘ich dalili hisoblanadi.