Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги

Sudga oid dalillar, birinchidan, faktik ma’lumotlar hisoblanib, o‘z mazmuniga, ikkinchidan, protsessual shaklga, uchinchidan, isbotlash vositalarini olish va tekshirishning ma’lum protsessual tartibiga ega bo‘ladi. Mazkur belgilar sudga oid dalillarning haqiqiy tabiatini ochib beradi.


Dalilning yuqoridagi belgilaridan birortasining mavjud bo‘lmasligi dalilning bir butunligini istisno qiladi. Protsessual shaklga ega bo‘lmagan dalil esa dalil bo‘la olmaydi.


4.4. Isbotlashdan ozod qilish asoslari


Isbotlashdan ozod qilinadigan holatlar fuqarolik protsessual huquqida ikkita asosga: hammaga ma’lum deb topilgan holatlarga va preyuditsial (avvaldan aniqlangan faktlar, lotincha «prayejudicium» dastlabki hal qiluv qarori) asoslarga bo‘linadi.
FPKning 75-moddasiga ko‘ra, sud hammaga ma’lum deb topgan holatlar isbotlashga muhtoj emas. Darhaqiqat, hammaga ma’lum bo‘lgan, shu jumladan sudyalarga ham ma’lum bo‘lgan shunday faktlar borki, ularning bo‘lgan-bo‘lmaganligini isbotlash mutlaqo talab qilinmaydi.

O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining “Fuqarolik ishlarini ko‘rishda sudlar tomonidan dalillarga oid qonun normalarini qo‘llashning ayrim masalalari to‘g‘risida”gi qarori 4-bandida shunday tushuntirish beriladi: hammaga ma’lum bo‘lgan fakt deganda, taraflarga, ishda ishtirok etuvchi boshqa shaxslar va sudyalarning o‘ziga ma’lum bo‘lgan ma’lumotlarni tushunish lozim. Bunday fakt hammaga ma’lum bo‘lganligi sababli, uni isbotlash shart emas, biroq taraflar va ishda ishtirok etuvchi boshqa shaxslarni tegishli faktlarni isbotlashdan ozod etish uchun, sud uni hammaga ma’lum holat deb e’tirof etishi lozim. Bunda shuni nazarda tutish lozimki, faktning hammaga ma’lumligi to‘g‘risida asoslangan xulosa har qanday sud instansiyasi tashabbusiga ko‘ra sud jarayonining har qanday bosqichida yoki o‘z talab va e’tirozlarini isbotlash maqsadida ushbu faktga murojaat qilgan shaxsning iltimosiga ko‘ra amalga oshirilishi mumkin.

Shunday qilib, hammaga ma’lum faktlar isbotlashga muxtoj emasligi bois, faktlarni hammaga ma’lum faktlar deb topish to‘g‘risidagi vakolat sudlarga taqdim etilgan.