Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги

Sudda vakillik qilish turlari quyidagilarga ajratiladi:
qonuniy vakillik;
shartnoma bo‘yicha (ixtiyoriy) vakillik;
yuridik shaxs vakilligi;
ustavli vakillik;
kasaba uyushmalarining va boshqa jamoat tashkilotlarining vakilligi.
Qonuniy vakillik. Ma’lumki, vakillikning barcha turlari vujudga kelishining umumiy asosi huquq normasidir. Bu ma’noda vakillikning barcha turlari qonuniydir. Boshqacha qilib aytganda, qonuniy vakillik qonunda to‘g‘ridan-to‘g‘ri ko‘rsatilgan hollarda yuzaga keladigan vakillikdir. Ishonch bildiruvchi muomalaga layoqatsizligi yoki qisman muomalaga layoqatliligi sababli, o‘z ixtiyori bo‘yicha o‘ziga vakil tanlay olmaydi, shuning uchun vakilni qonun belgilaydi. Muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan shaxslarning huquqlari va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini sudda ularning qonuniy vakillari himoya qiladilar. FPKning 66-moddasiga muvofiq, muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan shaxslarning ota-onalari, ularni farzandlikka olganlar, vasiylar yoki homiylar qonuniy vakillar hisoblanadi.
Suddagi vakillikning navbatdagi turi shartnoma bo‘yicha (ixtiyoriy) vakillik hisoblanib, FPKning 67-moddasida nazarda tutilgan. Shartnoma bo‘yicha (ixtiyoriy) vakillikka binoan ishonch bildiruvchi o‘z huquqlari va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini himoya qilish bo‘yicha sudda ish yuritishni vakilga topshiradi.

Quyidagilar shartnoma bo‘yicha (ixtiyoriy) vakil bo‘la oladilar: 1) advokatlar; 2) nasl-nasab shajarasi bo‘yicha to‘g‘ri tutashgan yoki yon shajara bo‘yicha qarindoshlar, shuningdek er (xotin) yoxud uning qarin-doshlari; 3) yuridik shasxlarning xodimlari – shu yuridik shaxslarning ishlari bo‘yicha; 4) notijorat tashkilotlarining vakolatli vakillari – shu tashkilotlar a’zolarining ishlari bo‘yicha; 5) qonunga binoan boshqa shaxslarning huquq va manfaatlarini himoya qilish huquqi berilgan notijorat tashkilotlarining vakolatli vakillari; 6) birgalikda ishtirok etuvchilardan biri boshqa ishtirok-chilarning topshirig‘i bo‘yicha; 7) ishni ko‘rayotgan sud tomonidan ishda jismoniy shaxslarning vakillari sifatida qatnashishga ruxsat berilgan shaxslar. Sudda ish yuritish bo‘yicha vakil sifatida professional faoliyat bilan faqat advokatlar shug‘ullanishlari mumkin (FPKning 67-moddasi).

Protsess ishtirokchisi sifatida suddagi vakil sudda o‘ziga xos, maxsus protsessual huquqiy holatga ega hisoblanadi.

Suddagi vakil protsessul harakatlarni vakolat beruvchining nomidan va uning topshirig‘iga ko‘ra amalga oshirar ekan, vakolatlar doirasi taraflar (da’vogar, javobgar), uchinchi shaxslar tomonidan berilgan vakolatnomada ifoda etilgan bo‘lishi kerak.