Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

29-боб. ФИРИБГАРЛИК ЖИНОЯТИНИ
ТЕРГАШ УСЛУБИ 
 
 
1-§. Фирибгарлик жиноятининг криминалистик тавсифи 
Фирибгарлик деганда ўзгалар мулкини (давлат, жамоат ёки фуқаро-
ларнинг шахсий мулклари) алдаш ёки ишончни суиистеъмол қилиш йўли 
билан қўлга тушириш тушунилади. Мазкур жиноятни тергаш ўзига хос 
хусусиятларга эга. Бу хусусиятларга қуйидагиларни киритиш мумкин: Би-
ринчидан, фирибгарлик жиноятининг содир этилиши бошқа жиноятлар 
содир этилиши фарқ қилади. Жабрланувчилар фирибгарлар билан бир 
қанча вақт, баъзи вақтларда узоқ муддат давомида ўзаро муносабатда 
бўладилар. Шунинг учун ҳам жабрланувчилар жиноят содир этилгандан 
кейин фирибгарнинг ташқи кўриниши белгилари тўғрисида тўлароқ 
маълумот беришлари мумкин. 
Иккинчидан, фирибгар маълум даражада бошқа жиноятчилардан 
(ўғри, талончи, безори) фарқ қилади. Кўп ҳолларда фирибгарлик вояга 
етган, ёши катта шахслар томонидан содир этилади. Улар жиноятни содир 
этишда ўзларининг айёрлик ва чапдастлик қобилиятларини ишлатиб ода-
мларни ўзига жалб этадилар, уларда ўзларига нисбатан ишонч ва қизиқиш 
уйғотадилар. 
Учинчидан, фирибгарлик баъзи вақтларда фуқароларнинг ўзларини 
ноўрин истаклари натижасида содир этилади. Жабрланувчилар фирибгар-
га нисбатан ўта ишонч ва очиқ кўнгиллик билдирадилар ва шу билан 
ўзларини алданиб қолганларини билмайдилар.
Фирибгарларни шартли равишда беш гуруҳга бўлса бўлади:
биринчи гуруҳга қўнимсиз, доимий равишда кезиб юрадиган фи-
рибгарлар- учарларни (гастролер) киритса бўлади. Улар жиноятни содир 
этиш биланоқ қочиб қолади.

---

Иккинчи гуруҳга доимий яшаш ва иш жойи бўлмаган, фирибгарлик 
билан бир неча бор судланган шахсларни киритиш мумкин.
Учинчи гуруҳга майда фирибгарлик содир этадиган шахслар киради. 
Тўртинчи гуруҳ фирибгарларга эса ўзларининг енгилтаклиги туфай-
ли ёки бошқа шахслар ёки ҳолатлар таъсирида биринчи маротаба фириб-
гарликни содир этган шахслар, 
-бешинчи гуруҳга олдин судланмаган, узоқ чўзилган фирибгарликни 
содир этган, масалан: ноқонуний равишда нафақа (пенсия) олиб турган 
шахслар, киради. 
Фирибгарлик жиноятини тергашда исботланиши лозим бўлган ҳола-
тлар мавжуд бўлиб, уларга жиноятни содир этиш усули, жиноят содир 
этилишида жабрланувчининг роли, фирибгарлик жиноятининг содир эти-
лишига имконият яратган шароитлар киради.