Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

 
2-§. Кейинги ўтказиладиган тергов ҳаракатлари. 
 
Тахминлар юритиш ва уларни текшириб кўриш. Дастлабки тергов ва 
тезкор-қидирув тадбирлари ўтказилгандан кейин тўпланган маълумотлар 
асосида терговчи турли тахминлар юритади. Буларга қуйидаги умумий та-
хминларни киритиш мумкин: 
1) дастлабки материаллардан келиб чиққан ҳолатларга кўра фи-

---

рибгарлик ҳақиқатан ҳам содир этилган; 
2) фирибгарлик содир этилмаган, лекин шикоятчи виждонан ян-
глишган; 
3) фирибгарлик содир этилмаган, лекин шикоятчи ёлғон хабар бер-
ган. 
Юритиладиган хусусий тахминларга қуйидагилар киради: 
1) фирибгарнинг шахси тўғрисида; 
2) жиноий йўл билан қўлга киритилган нарсаларнинг сақланиш ёки 
сотилиш жойлари тўғрисида; 
3) фирибгарлик содир этилган ҳолатлар тўғрисида; 
4) фирибгарлик натижасида келтирилган зарар миқдори тўғрисида.
Юритилган ушбу умумий ва хусусий тахминларни текшириб кўриш 
учун терговчи қатор тергов ҳаракатлари ва тезкор-қидирув тадбирларини 
ўтказади. Бундай тергов ҳаракатларига гувоҳларни, гумон қилинувчини 
сўроқ қилиш, гумон қилинувчи ва буюмларни таниб олиши учун кўрса-
тиш, суд экспертизаларини тайинлашлари киради. 
Гувоҳларни сўроқ қилиш.
Фирибгарлар жиноятни одатдагидек, жабрланувчини бошқа шах-
сларнинг иштирокисиз амалга оширишга ҳаракат қиладилар, шундай 
бўлса ҳам фирибгарликнинг содир этилиши тўғрисида ниманидир гапириб 
бериши мумкин бўлган гувоҳларни аниқлаш мумкин. Бундай гувоҳлар 
жабрланувчининг фирибгарга пул ёки бошқа қимматликларни берганли-
гини ўз кўзи билан кўрган, суҳбатини эшитган, фирибгарнинг жиноятни 
содир этишидан олдинги ва кейинги ҳаракатларини кузатган бўлишликла-
ри мумкин. Баъзи вақтларда лекин жуда кам ҳолларда жабрланувчига та-
ниш бўлган одамлардан баъзилари жабрланувчи билан фирибгар ўртасида
битим тузилаётганда иштирок этишлари ҳам мумкин.

---

Бундай гувоҳлар кўпинча жабрланувчини сўроқ қилиш жараёнида, 
жамоатчилик ёрдамида, воқеа жойини кўздан кечиришда ва ички ишлар 
органларининг тезкор-қидирув имкониятлари асосида аниқланади. Гу-
воҳларни сўроқ қилишда жиноятни содир этилишида уларга маълум 
бўлган барча ҳолатлар аниқланади, айниқса фирибгарнинг ташқи кўри-
ниш белгиларини аниқлашга асосий эътибор қаратилмоғи лозим. Баъзи 
вақтларда айбланувчи ва жабрланувчининг шахси тўғрисида ҳамда улар 
билан ўзининг ўзаро муносабатлари тўғрисида маълумот берувчи гу-
воҳларни сўроқ қилишга ҳам тўғри келади. Шунинг учун сўроқ вақтида 
уларнинг айбланувчига нисбатан қандай муносабати аниқланиши керак. 
Гувоҳларни сўроқ қилишда қуйидаги масалалар ҳал этилмоғи лозим: 
айбланувчининг турмуш тарзи, жиноятни содир этишдан олдин ишлаган-
ишламаганлиги, айбланувчининг бошқа шахслар билан ўзаро муносабати, 
бўш вақтларини ким билан ва қандай ўтказишлиги, унинг дўстлари ораси-
да муқаддам судланганлар бор-йўқлиги, айбланувчининг жиноий фаолия-
ти тўғрисида гувоҳга нималар маълумлиги.