Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

3-§. Дастлабки ва кейинги тергов ҳаракатлари 
 
Жиноят устида қўлга тушириш – порахўрларни фош этишнинг сама-
рали усулидир. Одатда, у даъво қилувчи шахснинг ҳар томонлама текши-
рилган пора таъмагирлиги бўйича, аризаси бўйича амалга оширилади. По-
рахўрларни фош этиш учун суд-тезкор фотографияси, кинотасвир ва тез-
кор-қидирув воситалари қўлланилиши мумкин. 

---

Жиноят устида қўлга олиш ишнинг маълум ҳолатлари билан 
аниқланади ва порани бериш-олиш пайтида ёки берган заҳоти амалга 
оширилади. Қўлга олиш вақтида пора олувчи ашёвий далиллардан – пора 
предметидан қутула олмаслиги муҳимдир. Шерикларни аниқлаш учун 
қўлга олишни пора предметини учинчи шахсга бериш ёки пуллаш вақтида 
ўтказиш мақсадга мувофиқдир. Жиноят устида қўлга олишни синчков 
тарзда режалаштириш зарур. Жиноят устида қўлга олингандан сўнг пора 
олувчини ўша заҳоти, пора предмети унга қай йўсинда келиб тушганлиги 
ҳақида баҳона топмасидан туриб сўроқ қилиш керак. Бундай ҳолатларда 
кўпинча пора олувчи ўз айбини тан олади ва ҳаққоний кўрсатмалар бера 
бошлайди. 
Тинтув. Шахсий тинтув ва порахўрлик шерикларининг уй-
жойларини ҳамда мансабдор шахснинг-пора олувчининг иш жойини тин-
тув қилиш мазкур жиноятни тайёрлаш тўғрисида гувоҳлик берувчи ҳуж-
жатлар ва пора предметларини, жиноий йўл билан топилган моддий бой-
ликларни топиш ва олиб қўйиш мақсадида амалга оширилади. Одатда 
шахсий тинтув ва хона тинтуви бир вақтда амалга оширилади. Алоҳида 
эътибор порахўрлик шерикларининг алоқасини тасдиқловчи хатларга, 
почта квитанциялари, турли хил ёзувлар, телефон номерларига қаратили-
ши лозим. Тинтув пайтида шунингдек, шифрланган ёзувлар, шубҳа ости-
даги шахс ўз алоқасини инкор этувчи шахс тушган фотосуратларга эъти-
бор бериш керак. 
Ҳужжатларни кўздан кечириш жуда муҳим тергов ҳаракатларидан 
биридир. Баъзи бир ҳолатларда у пора олиш-бериш ҳолатларига алоқадор-
ларни аниқлашга имкон яратса, бошқа бир ҳолатларда порахўрликка йўл 
очиб берувчи ҳисоботни йўлга қўйилмаганлигини аниқлайди, учинчидан 
мансабдор шахсни пора берувчининг манфаатларини кўзлаб маълум бир 
ҳаракатларни амалга оширганлиги ёки оширмаганлигини тасдиқлайди. 

---

Ҳужжатларни кўздан кечириш жиноятчи киритган ўзгаришлар, қалбаки-
лаштириш, ҳужжатларни расмийлаштиришнинг ноодатийлиги, тегишли 
реквизитларнинг мавжудлиги, мансабдор шахснинг иш бажарилганлиги 
тўғрисидаги виза ва белгиларини аниқлашга ёрдам беради. Порахўрлар ўз 
жиноий кирдикорлари изларини йўқ қила олмасликлари учун ҳужжатлар-
ни кўздан кечиришни кечиктириб бўлмайди.