Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

30-боб. ПОРАХЎРЛИКНИ ТЕРГОВ ҚИЛИШ УСЛУБЛАРИ 
 
1-§.  Порахўрликнинг криминалистик тавсифи 
 
Порахўрлик ҳар доим мансабдор шахснинг хизмат вазифаларини ўз 
ғаразли мақсадлари йўлида суиистеъмол қилиши билан боғлиқ ва кўпгина 
ҳолларда яширинча, гувоҳларсиз юз беради. Порахўрликда жиноят 
субъектларининг одатий алоқа схемаси қуйидагича: пора берувчи – пора 
олувчи, баъзан эса, пора берувчи – воситачи – пора олувчидан иборат. 
Масалан, савдо соҳасидаги порахўрликда пора олувчининг бир неча воси-
тачи билан алоқаси одатийдир. Бунда воситачилар мустақил, баъзан эса 

---

ўзаро хизмат билан боғлиқ бўладилар. Воситачи ўзининг улушини олган 
ҳолда жиноятни сир тутишга ҳаракат қилади ва одатда порахўрлик та-
шаббускорининг ишончли одами бўлади. Бу алоқа бажарилиши жараёни 
ниҳоятда сир сақланади. Порахўрлар пора берувчи жиноят устида қўлга 
тушганда қандай баҳона тўқишини аввалдан тайёрлаб қўяди. Жиноятни 
беркитишнинг турли усуллари бор: «совға қилиш», «қарз бериш», корхо-
нанинг штатига ишчи, ходим сифатида қабул қилиш ва маош тўлаш ёки 
моддий рағбатлантириш ва ҳоказо. 
Порахўрликнинг натижаси ҳар доим ҳам моддий қайд қилинмайди. 
Аммо бир қатор вазиятларда жиноятга алоқадор шахсларнинг бармоқ из-
лари пора предметида, ўрамда қолади, баъзан эса порахўрликнинг бошқа 
излари ҳам сақланиб қолади (товар чеклари, этикеткалар, пул, қимматбаҳо 
нарсалар, жиноятчиларнинг шахсий ёзувлари ва бошқалар). 
Порахўрлик кўпгина ҳолларда давлат ёки жамоат мулкини талон-
тарож қилиш, хизмат ваколатларини суиистеъмол қилиш ва бошқа жино-
ятлар билан боғлиқ. 
Порахўрликнинг криминал тавсифи жиноят содир этишнинг 
қуйидаги типик ҳолатлари билан боғлиқ: а)пора берувчининг манфаатла-
рини кўзловчи ноқонуний ҳаракатлар билан боғлиқ порахўрлик; б) пора 
берувчининг манфаатларини кўзловчи қонуний ҳаракатлар билан боғлиқ 
порахўрлик, масалан: уй-жой ёки бирор маблағ олишни тезлаштириш 
мақсадида; в) воситачиларсиз пора бериш ва олиш; г) воситачилар ёрда-
мида пора бериш ва олиш; д) тамагирлик йўли билан пора олиш; е) тама-
гирликсиз пора олиш.