Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларининг
фаолиятида 
асосий мазмунга айланмоғи керак
1
. 
Бироқ, “судлов ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти” 
тушунчаси нимани билдиради? 
Ушбу тушунча билан жисмоний, юридик шахсларнинг ва умуман 
давлатнинг ҳуқуқ, эркинлик ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш 
мақсадида амалга ошириладиган давлат фаолиятини, шунингдек, 
махсус ваколатли органлар томонидан қонунга мувофиқ ва унда 
белгиланган тартибга сўзсиз риоя қилган ҳолда юридик таъсир 
чораларини кўриш орқали қонунийликни ва ҳуқуқ-тартиботни 
таъминлашни аташади. 
1
Каримов И.А. Ҳозирги босқичда демократик ислоҳотларни чуқурлаштиришнинг муҳим вазифалари. Биринчи 
чақириқ Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг VI сессиясида сўзланган нутқ, 1996 йил 29 август // 
Янгича фикрлаш ва ишлаш – давр талаби. Т. 5. – Т.: Ўзбекистон, 1998. – Б. 127. 

---

12 
Судлов ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти
– 
махсус ваколатли органларнинг жисмоний, юридик 
шахслар ва умуман давлатнинг ҳуқуқ, эркинлик ва қонуний 
манфаатларини ҳимоя қилишга, шунингдек, қонунга 
мувофиқ ва унда белгиланган тартибга сўзсиз риоя қилган 
ҳолда юридик таъсир чораларини кўриш орқали 
қонунийликни 
ва 
ҳуқуқ-тартиботни 
таъминлашга 
йўналтирилган фаолияти. 
Судлов ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти тушунчасининг 
таҳлили мазкур фаолиятни таърифлайдиган қўйидаги асосий 
белгиларни ажратишга имкон беради: 
1. 
Ушбу фаолият махсус ваколатларга эга бўлган органлар - суд 
ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар томонидан амалга оширилади. 
Мазкур органлар доирасида 
суд 
алоҳида ўринга эга. Қайд этилган 
ҳолат суд ўз табиати бўйича давлат ҳокимиятининг мустақил тармоғи 
бўлганлиги билан боғлиқ, мазкур қоида эса конституциявий даражада 
ўз аксини топган (Конституциянинг 11-моддасини қаранг). 
Бундан ташқари, суднинг ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар 
доирасидан ажратилишининг яна битта сабаби суднинг фаолияти 
мазмунидир. “Судлар тўғрисида”ги Қонунга кўра, Ўзбекистон 
Республикасида суд Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва 
бошқа қонунларида, инсон ҳуқуқлари тўғрисидаги халқаро 
ҳужжатларда 
эълон 
қилинган 
фуқароларнинг 
ҳуқуқ 
ва 
эркинликларини, корхоналар, муассасалар ва ташкилотларнинг 
ҳуқуқлари ҳамда қонун билан қўриқланадиган манфаатларини суд 
йўли билан ҳимоя қилишга даъват этилган. Суднинг фаолияти қонун 
устуворлигини, ижтимоий адолатни, фуқаролар тинчлиги ва 
тотувлигини таъминлашга қаратилгандир. 
Суд органларининг тизимини қуйидагилар ташкил этадилар: 
Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди, Ўзбекистон 
Республикаси Олий суди, Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик 
суди, Қорақалпоғистон Республикаси фуқаролик ва жиноят ишлари 
бўйича олий судлари, фуқаролик ва жиноят ишлари бўйича вилоят ва 
Тошкент шаҳар судлари, фуқаролик ишлари бўйича туманлараро, 
туман (шаҳар) судлари, жиноят ишлари бўйича туман (шаҳар) 

---

13 
судлари, ҳарбий судлар, Қорақалпоғистон Республикаси хўжалик 
суди, вилоят ва Тошкент шаҳар хўжалик судлари
1
.