Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

3.9. Айбсизлик презумпцияси 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Айбсизлик презумпцияси (лотин тилдаги “presumption” – 
“тахмин” сўзидан келиб чиққан) шахс ҳуқуқлари ҳимоясини 
таъминлаб берувчи, асоссиз айблаш ва жазолашнинг олдини олувчи 
жиноят процессининг муҳим демократик принципларидан бири 
ҳисобланади. Ушбу принцип фақат жиноятга оид суд ишларини 
юритишда амал қилади ҳамда ЖПКнинг 23-моддаси 1-қисмида ва 
“Судлар тўғрисида”ги Қонуннинг 10-моддаси 2-қисмида батафсил 
белгилаб берилган. 
Айбсизлик презумпцияси принципи инсон ҳуқуқлари соҳасида 
асосий халқаро ҳужжатларнинг қоидаларига асосланади: Инсон 
ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси (11-модда), Фуқаролик ва 
сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт (14-модда), Инсон 
ҳуқуқлари ва асосий эркинликларини ҳимоя қилиш тўғрисидаги 
Европа конвенцияси (6-модда 2-қисм). Айбсизлик презумпциясининг 
асосида умумий, кенг эътироф этилган ахлоқ нормаси ётади, унга 
мувофиқ, ҳар бир инсон айбдорлиги исботланмагунча айбсиз деб 
ҳисобланиши лозим. 
ЖПКнинг 23-моддасига биноан, “Гумон қилинувчи, айбланувчи 
ёки судланувчи унинг жиноят содир этишда айбдорлиги қонунда 
назарда тутилган тартибда исботлангунга ва қонуний кучга кирган 
суд ҳукми билан аниқлангунга қадар айбсиз ҳисобланади. 
Гумон қилинувчи, айбланувчи ёки судланувчи ўзининг 
айбсизлигини исботлаб бериши шарт эмас. 
Айбдорликка оид барча шубҳалар, башарти уларни бартараф 
этиш имкониятлари тугаган бўлса, гумон қилинувчи, айбланувчи ёки 
“Жиноят 
содир 
этганликда 
айбланаётган ҳар бир шахснинг 
иши судда қонуний тартибда, 
ошкора кўриб чиқилиб, унинг 
айби аниқланмагунча у айбдор 
ҳисобланмайди. 
Судда 
айбланаётган 
шахсга 
ўзини 
ҳимоя 
қилиш 
учун 
барча 
шароитлар 
таъминлаб 
берилади”.