Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

Хўжалик ишлари. 
ХПКнинг 15-моддасига кўра, хўжалик 
судларида биринчи инстанция бўйича ишлар судьянинг якка ўзи 
томонидан, Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик судида эса уч 
нафар судьядан иборат таркибда кўрилади. 
Суд раисининг қарори билан ҳар қандай иш ҳайъатда кўрилиши 
мумкин. 
Апелляция, кассация, назорат инстанцияларида барча ишлар 
хўжалик суди томонидан ҳайъатда кўрилади. Иш ҳайъатда 
кўрилаётганда суднинг таркиби уч ёки ундан ортиқ тоқ нафар 
судьядан иборат бўлиши керак. 
 
3.4.
Судьяларнинг мустақиллиги ва уларнинг
фақат қонунга бўйсуниши
 
 
 
 
 
Судьяларнинг мустақиллиги конституциявий принцип бўлиб, 
демократик ҳуқуқий давлат барпо этилишини таъминлаш учун зарур 
шарт сифатида хизмат қилувчи судьяларнинг эркинлиги ва 
мустақиллигининг кафолатларини мустаҳкамлаб қўйган Ўзбекистон 
Ҳар бир инсон ҳуқуқ ва 
бурчларини белгилаш ва унга 
қўйилган 
жиноий 
айбнинг 
қанчалик 
даражада 
асосли 
эканлигини 
аниқлаши 
учун 
тўлиқ тенглик асосида унинг 
иши 
ошкора 
ва 
адолат 
талабларига 
риоя 
қилинган 
ҳолда мустақил ва холис суд 
томонидан қўриб чиқилиши 
ҳуқуқига эга. 
Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон 
декларациясининг 10-моддаси 
“Судьялар 
мустақилдирлар, 
фақат қонунга бўйсунадилар. 
Судьяларнинг одил судловни 
амалга ошириш борасидаги 
фаолиятига бирон-бир тарзда 
аралашишга йўл қўйилмайди 
ва бундай аралашиш қонунга 
мувофиқ жавобгарликка сабаб 
бўлади”. 
Конституциянинг 
112-
моддаси. 

---

106 
Республикаси “Судлар тўғрисида”ги Қонунида, ФПКда (7-модда), 
ЖПКда (14-модда) ва ХПКда (5-модда) ўз ривожини топган. 
Ўзбекистон Республикасида суд ҳокимияти қонун чиқарувчи ва 
ижро этувчи ҳокимиятлардан, сиёсий партиялардан, бошқа жамоат 
бирлашмаларидан мустақил ҳолда иш юритади. 
Мазкур қоида Ўзбекистон Республикасида тўлақонли суд 
ҳокимияти ўз фаолиятини амалга оширишининг асосий шартларидан 
ва кафолатларидан бири бўлиб, кўриб чиқилаётган принципнинг 
асосий мазмунини ташкил этади. 
Шубҳасиз, суднинг 
эркинлиги
ва 
мустақиллиги
унинг ҳуқуқий 
мақоми учун энг катта аҳамиятга эга. Судлар эркин бўлиб, ўз 
фаолиятини фақат Конституция ва қонунга бўйсунган ҳолда мустақил 
равишда амалга оширади. Эркинлик ва мустақиллик – бу субъект 
эркинлигининг айрим даражасини ифодаловчи яқин тушунчалардир. 
Бироқ улар ўртасида айрим фарқлар ҳам мавжуд. 
Судларнинг 
эркинлиги
давлат ҳокимияти бошқа (қонун чиқарувчи ва ижро этувчи) 
тармоқларидан 
суд 
ҳокимияти 
ажратилганлигининг 
ташқи 
ифодасидир, бу эса мазкур тармоқларнинг бир-бирини тийиб туриш 
ва назорат қилиш умумий давлат-демократик тизим доирасида ўзаро 
ҳаракат қилишини таъминлайди. Шундай қилиб, суд ҳокимияти 
эркинлиги ҳокимиятлар бўлиниши умумий ҳуқуқий принципидан 
келиб чиқади. Алоҳида ҳаракат қила олмайдиган давлат ҳокимияти 
учта тармоқларининг 
ўзаро ҳамкорлиги
учун қулай шароитларни 
таъминлаш ҳокимиятлар бўлиниши принципининг мазмунини 
ташкил этади. Шу нуқтаи назардан, суд ҳокимияти қонун чиқарувчи 
ҳокимиятига боғланган, чунки суд ҳокимияти ундан қонунларни 
олади ва уларни ижро этиб, мазкур ҳокимиятга бўйсунади. Суд 
ҳокимияти муайян даражада ижро этувчи ҳокимиятига ҳам 
боғланган, чунки суд қарорларининг ҳақиқий ижроси ижро этувчи 
органлари хатти-ҳаракатлари орқали амалга оширилади. Эркинлик 
фақатгина вазифалар бўлинишини ва субъектнинг жорий фаолиятига 
аралашмасликни 
назарда 
тутади. 
Айнан 
шу 
сабабли, 
ҳокимиятларнинг бир-биридан мустақиллиги тўғрисида эмас, балки 
уларнинг бўлиниши, эркинлиги тўғрисида гап юритиш лозим.