Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти шорахметов шоакбар шорустамович

58-м о д д а. Далилларнинг дахлдорлиги


Суд фақат иш учун аҳамиятга эга бўлган далилларнигина кўришга қабул қилади.
Суднинг далиллар қабул қилишни ёки талаб қилишни рад этиш тўғрисидаги ажрими асослантирилган бўлиши лозим.

Суд тарафлар томонидан келтирилган далилларни қабул қилиш қилмаслик масаласини ва қўшимча далилларни талаб қилиб олиш тўғрисидаги илтимосларни ҳал қилишда, шунингдек ўз ташаббуси билан далиллар тўплашда бу қонунга амал қилади.

Далилларнинг кўриладиган ишга дахлдор бўлиш-бўлмаслигини тўғри ҳал қилиш оз куч ва кам вақт сарф қилиб, ишнинг барча ҳолатларини тўла ва холисона аниқлаш имконини беради. Чунончи, воқеадан хабардор бўлган кўп гувоҳлардан фақат бир нечасигина суд мажлисига чақириб сўралганда, бир неча фуқаролар асосий ишларини, хизмат вазифаларини бажаришдан қолдирилмайдилар, бунинг иш учун ортиқча (керагидан кўп) чақирилган гувоҳларнинг берган гувоҳликларини эшитиб, суд процесси ҳам кўпга чўзилмайди.
Судья ишни суд мажлисида кўришга тайёрлаш жараёнида, процессда иштирок этиш учун таклиф қилинадиган шахсларни белгилаш билан бирга ишга дахлдор, иш учун зарур бўлган ҳужжатларнигина қабул қилиб ишга қўшади.
Далилларнинг дахлдорлиги тўғрисидаги қоида билан ФПКнинг 71, 72, 75, 79 ва 81-моддаларида белгиланган нормалар боғлиқдир. Бу қонунларда гувоҳларнинг чақирилишини, ёзма ёки ашёвий далиллар келтирилишини ёки уларнинг талаб қилиб олишини илтимос қилувчи шахс қандай ҳолатлар гувоҳларнинг гувоҳлик­лари билан тасдиқланиши ёки ёзма ёхуд ашёвий далиллар билан аниқланиши мумкинлигини кўрсатишга мажбур эканлиги айтилган.
Далилларнинг ишга дахлдор бўлиш-бўлмаслиги принципини қўллашда судьялар ўзларининг ички тушунчаларига асосланиб иш кўрадилар. Фуқаролик ишини судда кўришга тайёрлаш вақтида тарафлар томонидан кўрсатилган ёки прокурор таклиф қилган гувоҳлардан кимларни суд мажлисига чақириш, ёзма ва ашёвий далиллардан қайси бирини қабул қилишлик масаласини якка ўзи ҳал қилади. Аммо бу тўғридаги таклифлар суд мажлисида қилинса, қонунда кўрсатилган ҳолда масалани қоллегиал тартибда ҳал қилинади ва бу тўғрида ажрим чиқарилади. Суднинг далиллар қабул қилишни ёки талаб қилишни рад этиш тўғрисидаги ажрими асослантирилган бўлиши керак.