Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти қ. Р. Абдурасулова

Шахс ижтимоийлашувининг навбатдаги асосий соҳаси 
мактабдир.
Билимлар ҳажми ҳар 10 йилда икки баравар кўпая-
ѐтган, энг замонавий техника бир неча йил ичида эскириб қола-
ѐтган ҳозирги шароитда мактаб, гимназия, лицей ва ҳоказоларга 
ижтимоийлашув институти сифатида алоҳида эътибор бериш 
лозим.
Агар оиланинг салбий таъсири ўсмирлар жиноят содир эти-
шининг бевосита сабабларидан бири бўлса, бошланғич ва ўрта 
таълим соҳаларида таълим-тарбия ишларидаги камчиликлар 
ушбу сабаблар таъсир кўрсатишига имконият яратувчи шарт-
шароит сифатида амал қилаѐтир. Бундай камчиликлар қаторига 
умумий ўрта таълимнинг йўналиши билан ҳозирги эҳтиѐжлар 
ўртасидаги тафовут, таълим ва тарбиянинг индивидуаллашуви-
даги камчиликлар киради.

---

79 
Касб-ҳунар таълими ва тарбияси шароитида шахснинг шакл-
ланишига таъсир кўрсатувчи салбий, объектив ва субъектив 
омиллар ҳам бисѐрдир.
Шахснинг ижтимоийлашуви тизимида меҳнат жамоаси 
алоҳида ўрин эгаллайди. 
Ушбу институт ҳам оила, ҳам мактаб 
функцияларини ўзида мужассамлаштиради. Меҳнат жамоасида 
шахс асосий ижтимоий ва фуқаролик мажбуриятларининг эгаси 
мақомига эга бўлади.
Бу соҳада шахс салбий шаклланишига имконият яратувчи 
омиллар қаторига қуйидагиларни киритиш мумкин: 
1) касб танлашда хатога йўл қўйиш. Бунинг натижасида ѐш 
ишчи ва хизматчиларнинг ишга рағбати йўқолади;
2) меҳнат жамоасига умумий, шу жумладан психологик мос-
лашишдаги қийинчиликлар. Натижада ѐш ишчи ѐки хизматчи 
жамоага фақат расман боғланади. Унинг учун олдинги ижти-
моий алоқалар ва муносабатлар муҳимроқ бўлиб қолаверади; 
3) меҳнат фаолиятининг вақтинчалиги (вояга етмаган ишчи 
ва хизматчиларнинг бешдан тўрт қисми ҳар йили иш жойини 
ўзгатриради); 
4) янги ижтимоий-иқтисодий шароитларда бундай ишчи ва 
хизматчиларга нисбатан тарбия ишлари яхши йўлга қўйилма-
ганлиги ѐки умуман мавжуд эмаслиги; 
5) ниҳоят, жамиятда янги – «бозор» муносабатларига ўтиш 
шароитида жамоада тарбия ишлари «пул топишнинг йўлини 
бил» принципида йўлга қўйилиши.