Ўзбекистон миллий университети

Дарёлар дельталаридаги кўллар Амударё, Сирдарё ва бошқа нисбатан йирик дарёлар дельталарида кўплаб уч­райди. Уларнинг келиб чиқиши дарёлар дельталарида кечган қадимий ва ҳозирги ўзан жараёнлари билан боғлиқдир. Бу кичик турга Судочье, Қоратерен кўллари мисол бўлади.
Қолдиқ кўллар тури эса Амударё, Сирдарё, Чуй, Талас дарёлари қайирларида учрайди.
Плёс кўллар қадимий дарё водийларида-Зарафшон, Қашқадарё, Чуй, Талас, Атрек дарёларининг қуйи оқим­ларида учрайди.
Лагун кўлларнинг келиб чиқиши текисликлардаги йи­рик кўллар сатҳининг ўзгариши билан боғлиқдир.
Тоғли ҳудудлардаги гидроген кўллар косалари тер­мокарст, карст ва суффозия жараёнлари натижалари ту­файли вужудга келган чўкмалар ўрнида ҳосил бўлади. Шу­нинг учун ҳам кўпгина олимлар тоғлардаги гидроген кўллар турини умумий ном билан чўкма кўллар деб атайдилар. Бу тур кўллар косалари қандай жараёнлар натижасида ҳосил бўлишига боғлиқ ҳолда термокарст кўллари, карст кўллари ва суффозия кўллари деб аталувчи кичик турларга бўлинади.
Термокарст кўллар баланд тоғлардаги (Ички ва Мар­казий Тяншан, Шарқий Помир) доимий музлоқ ҳудудларда учрайди ва кўл косаси эриш натижасида ҳосил бўлади. Уларнинг ўзига хос томони шундан иборатки, кўпинча йилнинг иссиқ даврларида пайдо бўлади, яъни мавсумий характерга эга.
Карст кўллари косалари юра ва бўр даври тузли ётқизиқларининг сув таъсирида чўкиши натижасида ҳосил бўлади. Бундай кўллар Кўҳитанг, Шерободдарё, Ёвонсув дарёлари ҳавзаларида ва Копеттоғ тоғолди ҳудудида кўплаб учрайди.
Суффозия кўллари косалари ер ости сувлари таъсири натижасида ҳосил бўлади. Улар кўпроқ тоғолди ҳудудларида тарқалган ва мавсумий характерга эга.
Дефляция кўллари текисликлардаги чўл ва ярим чўл ҳудудларда шамол таъсирида вужудга келган ботиқлар ўр­нида ҳосил бўлади. Улар маҳаллий оқим ҳисобига тўйинади ва шу туфайли йил давомида қисқа муддат ичида кузатилади. Натижада уларнинг сув ҳажми ва сув юзаси майдони жуда кичик бўлади.