«Ўзбекистон давлати ва ҳУҚУҚи асослари» (8-синф) дарслиги бўйича саволлар ва жавоблар

Сиёсий тартибот турларини айтиб беринг.

Жавоб: Сиёсий тартибот асосан икки хил бўлади: демократик ва нодемократик. Демократик тартибот шароитида инсоннинг сиёсий ва фуқаролик ҳуқуқлари ҳурмат қилинади. Фуқаролар давлат ҳокимият идораларини тузишда ва уларнинг фаолиятида фаол иштирок этадилар. Демократик ҳокимиятнинг ягона манбаи халқ ҳисобланади. Агар давлатда демократик тартибот ҳукмрон бўлса, бу давлатда фуқаролар умумеътироф этилган ҳуқуқ ва эркинликлардан тўла фойдаланадилар, давлат эса уларни ҳар томонлама кафолатлайди ва ҳимоя қилади.

46. 
    «Демократик тартибот» деганда нимани тушунасиз?
    

Жавоб: Инсоннинг сиёсий ва фуқаролик ҳуқуқлари эътироф этилиб, ҳурмат қилинадиган, давлат бошқаруви озчиликнинг кўпчиликка бўйсуниши тамойили асосида амалга ошириладиган ва озчиликнинг манфаатлари ҳимоя қилинадиган сиёсий тартибот – демократик сиёсий тартибот деб аталади.

47. 
    «Демократик тартибот»нинг асосий белгиларини санаб беринг.
    

Жавоб: Демократик тартибот белгилари: шахснинг иқтисодий жиҳатдан эркин бўлиши; инсон ва фуқаро ҳуқуқлари ва эркинликларининг эътироф қилиниши ва кафолатланиши; давлат бошқаруви озчиликнинг кўпчиликка бўйсуниши тамойили асосида амалга оширилиши; ҳокимият ваколатларининг бўлиниши; ижтимоий ҳаётда фи крлар хилма-хиллиги (плурализм), ижтимоий-сиёсий бирлашмаларнинг кўплиги; қонун устуворлигидан иборат.
Демократик давлатда ғоявий ва сиёсий хилма-хиллик конституция томонидан қўллаб-қувватланиб, сиёсий партияларнинг фаолиятига рухсат этилади. Сиёсий партиялар эса олий ва маҳаллий ҳокимият идораларига депутатларнисай лашда иштирок этиш орқали ўзлари иложи борича кўпроқ аъзоларини ҳокимият идораларига киритишга ҳаракат қиладилар. Демократик сайловда ғалаба қилган сиёсий партиялар ҳукуматни тузиш ва ўз сиёсатини ўтказиш ҳуқуқига эга бўладилар.

48. 
    «Нодемократик тартибот» деганда нимани тушунасиз?
    

Жавоб: Демократияга зид тартибот – нодемократик тартибот деб аталади. Бундай тартиботда давлат идоралари демократик тамойиллар ва қоидаларга риоя этмайдилар. Аксинча, уларни доимо ёки тез-тез бузадилар. Ўз-ўзидан маълумки, бундай сиёсий тартиботда фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари поймол этилади, қўпол равишда бузилади, баъзан жуда шафқатсизлик билан мухолифот бартараф этилади. Баъзида эса парламент сингари демократик институтлар йўқ қилинади.

49.