«Ўзбекистон давлати ва ҳУҚУҚи асослари» (8-синф) дарслиги бўйича саволлар ва жавоблар

«Ҳуқуқбузарлик» тушунчаси ва моҳиятини айтиб беринг.

Жавоб: Шахслар маълум ҳуқуқий қоидаларга, ҳуқуқ нормаларига амал қиладилар. Ҳуқуқбузарлик – ўз хатти-ҳаракатини тушунадиган ва унга жавоб бера оладиган шахснинг ҳуқуққа зид хатти-ҳаракатидан келиб чиқувчи айбидир.Бу қоидаларга амал қилмаслик, ўрнатилган ҳуқуқий нормаларнинг бузилишига олиб келади. Бу эса ҳуқуқбузарлик деб аталади.Ҳуқуқбузарлик деганда жамиятда ўрнатилган ва қонунчилик орқали белгилангантартиб ёки умуман ижтимоий яшаш қоидаларини бузиш тушунилади.Ҳуқуқбузарлик ҳар хил шаклларда намоён бўлади. Ҳуқуқбузарликнинг у ёки бу шаклда намоён бўлиши унинг хусусиятларига боғлиқдир.Ҳуқуқ бу зар лик шаклларига жиноят, ножўя ҳаракат, интизомни бузиш каби хатт-ҳаракат ларни келтириш мумкин.

159. 
     Ҳуқуқбузарликнинг қандай белгилари мавжуд?
     

Жавоб: Ҳуқуқбузарликнинг қуйидаги белгилари мавжуд: ижтимиоий хавфл илик;ҳуқуққа зидлик; айблилик; жазога лойиқлик.

160. 
     Ижтимоий хавфлилик қандай ҳолатларда вужудга келиши мумкин?
     

Жавоб: Ижтимоий хавфлилик шундан иборатки, бунда ҳуқуқбузар жамиятнинг қадри ятларига тажовуз қилади, инсон ҳаётига суиқасд қилади, давлат ва бошқа инсон ларга зарар келтиради, уларнинг мол-мулкини нобуд қилади ҳамда нохуш ҳоди салар келтириб чиқариб, жамият аъзолари манфаатига зарар келтиради. Ўз оила си, ота-онаси, жамоаси, ёр-у биродарларини қийин, уятли аҳволга солиб қўяди. Энг ёмони у ўз келажагини барбод қилади.

161. 
     Ҳуқуққа зидлик тушунчасининг моҳиятини қандай тушунасиз?
     

Жавоб: Ҳуқуққа зидлик – ҳуқуқбузарнинг қонун ёки ҳуқуқ нормалари белгилаб қўйган мажбурий талабларини бузишидир.

162. 
     «Айблилик» деганда нимани тушунасиз, моҳиятини айтиб беринг?
     

Жавоб: Айблилик юқорида таъкидланганидек, ўз хатти-ҳаракатини тушунадиган ва унга жавоб бера оладиган инсоннинг ҳуқуққа зид, қонун талабларига қарши хатти-ҳаракатидан келиб чиқувчи айбидир. Айблилик қасддан ёки эҳтиётсизлик оқибатида содир бўлади. Инсон инсон сифатида дунёга келган экан, унинг олдида доимо икки йўл – ҳуқуқий нормаларга, қонун талабларига виждонан ёки мажбурий бўйсунган ҳолда ўз келажагини яратиш, жамият учун, ўз халқи учун ижтимоий фойда келтириш. Иккинчи йўл эса ҳаёти давомида ҳуқуққа хилоф, ҳуқуқий норма ва қонун талабларини менсимасдан,бўйсунмасдан яшаш. Айбли ҳаракат қилиш, жамиятга зарар етказишдир.

163.