Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия институти

 
Umumrivojlantiruvchi  mashqlar  (URM). 
Mashqlar  tavsifi 
 
Umumrivojlantiruvchi  mashqlar  gavdaning  alohida  qismlarini  turli 
harakatlari  majmuidan  yoki  ularni  birga  bajarishdan  iborat.  URM  larni 
ko’pligi  va  turli-tumanligi  ularni  muvofiq  tarzda  tanlash  yo’li  bilan 
jismoniy  sifatlarni  rivojlantirish;  to’g’ri  qomatni  shakllantirish;  nafas  olish 
a’zolari,  yurak,  qon  tomir,  qon  aylanishi  tizimlari  faoliyati  va  moddalar 
almashinuvini  yaхshilash  uchun qo’llash imkonini  beradi. 
Mashqlar  jadalligi,  davomiyligi,  sur`ati  va  tanlovini  o’zgartirish 
imkoniyati  barcha  yoshdagi  o’quvchilarni  jismonan  rivojlantirish  bilan 
bog’liq turli vazifalarni  yechish  uchun imkon yaratadi. 
Umumrivojlantiruvchi  mashqlar  o’z  tuzilishi  va  tavsifi  jihatidan 
turlicha  bo’lganligi  sababli,  organizmning  alohida  funktsiyalari  va 
tizimlari,  alohida  mushak  guruhlari  va  gavda  qismlariga  tanlab  ta’sir 

---

 
16 
 
ko’rsatadi.  Bu  хususiyat  tufayli  shug’ullanuvchilarning  organizmiga  har 
tomonlama  ta’sir  amalga  oshiriladi,  butun  tana  mushaklarni  munosib 
rivojlanishiga  erishiladi.n 
Umumrivojlantiruvchi  mashqlarni  bajarishda  jismoniy  yuklamani 
tartiblashtirishni  turli  usullari  qo’llaniladi.  Ular  quyidagilardan  iborat: 
mashqlarni  takrorlash  soni,  urinishlar  davomiyligi,  sur’ati,  maromi  va  ishda 
qatnashayotgan  mushak  guruhlari  sonini  o’zgarishi,  dastlabki  holatlar  yoki 
bajarish  usullarini  o’zgarishi;  og’irliklar,  o’zaro  qarshiliklarni  qo’llash; 
gimnastik  uskunalardan  foydalanish.   
Umumrivojlantiruvchi  mashqlar  buyumlar  bilan  va  buyumlarsiz 
bajariladi.  Odatda,  maktab  darsi  amaliyotida  quyidagi  buyumlar  qo’lla-
niladi:  gimnastik  tayoqlar  (yog’och,  metal,  plasmassadan  yasalgan),  turli 
vazndagi  gantellar,  halqalar,  to’ldirma  to’plar,  arg’amchilar.  Dars  yoki 
mashg’ulot  vazifalariga  bog’liq  holda  u  yoki  bu  mashqlar  va  buyumlar 
qo’llaniladi.