Tarmoq kompyuterlari o`rtasida funktsiyalarni qanday bo`linganligiga qarab,
tarmoq OT va shu bilan tarmoqlarning o`zi ham ikkita sinfga bo`linadi: bir rangli
va ikki rangli(10.4 – rasm). Oxirgisini Ko`proq ajratilgan serverli tarmoqlar deb
atashadi.
a)
(b)
10.4 – rasm. (a) – Bir rangli tarmoq , (b) – Ikki rangli tarmoq.
73
Agar kompyuter o`zining resurslarini tarmoqdagi boshqa foydalanuvchilarga
taqdim qilsa, unda u server rolini o`ynaydi. Bunda boshqa mashina resurslariga
murojaat qiluvchi kompyuter klient hisoblanadi. Yuqorida aytilganidek tarmoqda
ishlaydigan kompyuter yo klient funktsiyasini, yo server funktsiyasini, yoki
ikkalasining ham funktsiyasini bajarishi mumkin.
Agar biror bir server funktsiyalarining bajarilishi kompyuterning asosiy vazifasi
bo`lsa(masalan, fayllarni tarmoqdagi foydalanuvchilarga umumiy foydalanishga
taqdim etish, faksdan umumiy foydalanshni tashkil qilish yoki tarmoqdagi
foydalanuvchilarni o`zining dasturlaridan foydalanishga ruxsat berish), unda bu
kompyuter ajratilgan server deb ataladi. Serverning qaysi resursi ajratuvchi
ekanligiga qarab, u fayl – server, faks – server, print – server, ilova server va h.k
deb ataladi.
Shubxasiz, ajratilgan serverlarda shunaqa OT ni o`rnatish maqsadga mufoqki, ular
u yoki bu server funktsiyalarini o`timal bajarishga yo`naltirilgan bo`lishi kerak.
Shuning uchun ajratilgan serverli tarmoqlarda tarkibiga server qismlari
imkoniyatlari bilan farq qiluvchi bir nechta variantli OTlari kiruvchi tarmoq
operatsion tizimlari ishlatiladi. Masalan, Novell NetWare tarmoq OT i fayl – server
sifatida ishlaydigan serverli variantiga ega, yana har xil lokal OT lar bilan
ishlaydigan ishchi stantsiyalar uchun qobig`inga ega.OT larning boshqa misoli
sifatida, tarmoqni ajtatilgan serverli qurishga mo`ljallangan OT Windows NT
hisoblanadi. NetWare dan farqli o`laroq Windows NT ning ikkala varianti ,
Windows NT Server (ajratilgan server uchun) va WindowsNT Workstation(ishchi
stantsiyalar uchun) ham kliet ham server funktsiyalarini qo`llab quvvatlaydi. Lekin
Windows NT ning serverli varianti tarmoqdagi boshqa foydalanuvchilarga
kompyuteridagi resurslarini ko`rsatish uchun Ko`proq imkoniyatlarga ega, chunki
u ancha keng funktsiyalarni bajarishi mumkin, katta miqdordagi klientlarning bir
vaqtda ulanishini qo`llaydi, ancha keng himoya vositalariga ham egadir.
Ajratilgan serverni uning asosiy vazifasi bilan bog`liq bo`lmagan oddiy masalarni
yechish uchun ishlatiladigan kompyuter sifatida ishlatish mumkin emas, bu uning
server sifatida ishlash unumdorligini kamaytiradi. SHularni hisobga olgan holda
Novell NetWare OT ining server qismida oddiy dasturlarni bajarish imkoniyatlari
umuman ko`zda tutilmagan, ya’ni klient qismi yo`q, ishchi stantsiyalarda esa
server komponentlari mavjud emas. Biroq boshqa tarmoq OTlarda ajratilgan server
klient qismining ishlashi bemalol mumkin. Masalan, Windows NT Server
boshqaruvi ostida lokal foydalanuvchining tarmoqdagi boshqa kompyuterning
resurslariga so`rov tushishi bilan OT klient qismining funktsiyalarini bajaradigan
oddiy dasturlari yuklanishi mumkin. Bunda Windows NT Workstation OTi
o`rnatilgan ishchi stantsiyalar ajratilmagan server funktsiyalarini bajarishi mumkin.
Eng muhimi shuni tushunish kerakki, ajratilgan serverli tarmoqlarda hamma
kompyuterlar umumiy holda ham server ham klient rolini bajara olsa ham, bu
tarmoq funktsional simmetrik emas, apparat va dasturiy jihatdan unda ikki turli
kompyuterlardir – biri, yuqori darajada server funktsiyalarini bajarishga qaratilgan
va server OTlari ostida ishlaydigan, ikkinchisi esa asosan klient funktsiyalarini
bajarishga qaratilgan va shunga mos OTlar ostida ishlaydiganlar. Funktsional
simmetrik emaslik, qoida bo`yicha, apparat simmetrik emaslikni keltirib chiqaradi,
74
bunda ajratilgan serverlar uchun katta operativ va tashqi xotirali ancha kuchli
kompyuterlar ishlatiladi.
Bir rangli tarmoqlarda hamma kompyuterlar bir – birlarining resurlariga bo`lgan
ruxsat huquqlari tengdir. Har bir foydalanuvchi o`z hoxishiga ko`ra
kompyuteridagi biron bir resursni umumiy foydalanishga qo`yishi mumkin, keyin
boshqa foydalanuvchilar undan foydalanishi mumkin. Bunday tarmoqlarda hamma
kompyuterlarda teng potentsialli imkonyatlar yaratadigan bir xil OTlar o`rnatiladi.
Bir rangli tarmoqlar LANtastic, `ersonal Ware, Windows for Workgrou`, Windows
NT Workstation kabi OTlar bazasida qurilgan bo`lishi mumkin.
Bir rangli tarmoqlarda shuningdek funktsional simmetrik emaslik kelib chiqishi
mumkin: birinchi holda bir foydalanuvchilar boshqalar bilan o`z resurslarini
bo`lishishni hoxlamaydi, bunda u klient rolinni bajaradi, ikkinchi holda
administrator faqatgina umumiy foydalanishda bo`lgan resurslarni tashkil
qiladigan funktsiyalarni bog`lab qo`yadi va bu bilan serverlik vazifasini bajaradi,
uchinchi holda lokal foydalanuvchi o`zining resurslaridan boshqalar foydalanishiga
qarshi bo`lmasa va o`zi boshqa kompyuterga murojaatini istisno qilmasa, unda
bunga o`rnatiladigan OT ham server ham klient qismiga ega bo`lishi kerak.
Ajratilgan serverli tarmoqlarga qaraganda, bir rangli tarmoqlarda funktsional
yo`naltirishga (klientga yoki serverga) bog`liq holdagi OT lar yo`q. Hamma
variatsiyalar bir xil variantli OTlar konfiguratsiyasi vositalari bilan amalga
oshiriladi.
Bir rangli tarmoqlarni tashkil qilish va ishlatish qulay, biroq ular asosan uncha
katta bo`lmagan foydalanuvchilar guruhlarini birlashtirishda qo`llaniladi, bu
foydalanuvchilar saqlanadigan ma’lumotlar hajmiga, uning ruxsat etilmagan
kirishdan va tezligiga kirishdan saqlashga katta shartlar qo`ymaydi. Bu
xarakteristikalarga oshirilgan shartlar qo`yilganda eng mosi ikki rangli tarmoqlar
hisoblanadi, bunda server o`zining resurslari bilan foydalanuvchilarga hizmat
ko`rsatish masalasini yaxshiroq xal qiladi, chunki uning a``araturasi va tarmoq
operatsion tizimi shu maqsad uchun maxsus ishlangan.
Do'stlaringiz bilan baham: 
