Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети м. С. Сапаев У. Т. Алиев


Трансформаторнинг салт ишлаш режими



Download 4,71 Mb.
bet16/92
Sana22.02.2022
Hajmi4,71 Mb.
#91468
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   92
Bog'liq
АКЭТ китоб охирги (1)

Трансформаторнинг салт ишлаш режими. Салт ишлаш режимида трансформаторнинг бирламчи чўлғами ўзгарувчан ток манбаига уланади, иккиламчи чўлғамининг учлари эса очиқ қолади, яъни иккиламчи чўлғам токи нолга тенг бўлади. U1 кучланиш синусоидал қонун бўйича ўзгаради деб олайлик. Унинг таъсирида бирламчи чўлғамдан салт ишлаш токига тенг бўлган I1=I0 синусоидал ток оқиб ўтади. I0 токнинг қиймати трансформатор қувватига боғлиқ; кичик қувватли трансформаторларда I1 ток номинал қийматининг 25-30 фоизига, катта қувватли трансформаторларда эса I1 ток номинал қийматининг 3-10 фоизигача етади. I1 ток таъсирида F0=I0×W1 магнитловчи куч вужудга келади ва бу куч трансформатор ўзагида Ф0 магнит оқимини ҳосил қилади. Унинг катта қисми трансформатор магнит ўзагида туташади ва бирламчи (ўрамлари сони W1 бўлган) ва иккиламчи (ўрамлар сони W2 бўлган) чўлғамларнинг барча ўрамларини кесиб ўтадиган Ф0 асосий магнит оқимини ҳосил қилади. Ф0 магнит оқимининг унга катта бўлмаган қисми бирламчи чўлғам атрофида ҳавода туташади ва фақат бирламчи чўлғамга боғланган Ф1S тарқалиш оқимини ташкил қилади.
Ф1s оқим бирламчи чўлғамда тарқалиш ЭЮКини индукциялайди:


, (3.1)

Асосий магнит оқими Ф0 эса бирламчи ва иккиламчи чўлғамларда мос ЭЮКларни индукциялайди.




, (3.2)
, (3.3)

Агар Ф0 оқимни синусоидал деб ҳисобласак, яъни Ф00msinw бўлса, у ҳолда индукцияланган ЭЮКлар (3.2) ва (3.3) ларга мувофиқ қуйидаги тарзда ёзилади:




, (3.4)
, (3.5)

бу ерда ωW1Ф0m=E1m, ωW2Ф0m =E2m, яъни е1 ва e2 ҳам синусоиал қонун бўйича ўзгаради, лекин фаза бўйича π/2 бурчакка орқада қолади. Амалда ЭЮКларнинг оний қийматларига эмас, таъсир этувчи қийматларига таянилиб, улар қуйидаги ифодалар орқали аниқланилади:


бирламчи чўлғам ЭЮКининг таъсир этувчи қиймати


, (3.6)
иккиламчи чўлғам ЭЮКининг таъсир этувчи қиймати
, (3.7)

(3.2) ва (3.3) ифодалардан кўринадики, бирламчи ва иккиламчи чўлғамлар ЭЮКлари бу чўлғамлар ўрамлари сонларига тўғри пропорционал, яъни ўрамлар сони қанча катта бўлса, чўлғам ЭЮКи шунча катта бўлади.


Трансформаторларни W1/W2=E1/E2=n нисбати билан характерлаш қабул қилинган. Бу нисбат трансформация коэффициенти дейилади. У бирламчи ва иккиламчи чўлғамлари ЭЮКлари ўзаро неча марта фарқ қилишини кўрсатади. Кўп сонли ўрамларга эга бўлган чўлғам юқори кучланишли чўлғам, кам сонли ўрамга эга бўлган чўлғам эса паст кучланишли чўлғам дейилади.
Агар W1>W2 бўлса, трансформатор камайтирувчи, W12 бўлса, трансформатор орттирувчи трансформатор дейилади. Трансформатор тармоқдан S1=U1×I1 қувватни истеъмол қилади, у иккиламчи томондаги S2=U2×I2 қувватдан катта ёки унга тенг бўлади, яъни S21. Шунинг учун трансформатор чўлғамидаги кучланиш қанча катта бўлса, ундаги ток шунча кичик бўлади, яъни
, (3.8)

Агар трансформатор бирламчи чўлғамидаги ва ўзакдаги энергия исрофи ҳисобга олинмаса ва бутун Ф0 магнит оқим бўйича туташади, деб ҳисобласак, Е1 ЭЮК Ленц қонуни бўйича U1 берилган кучланишга қиймат бўйича тенг, ишора бўйича эса қарама-қарши бўлади, яъни –É11 бўлади. Лекин амалда ўзакдаги ва магнит оқими тарқалиши исрофларини ҳисобга олмаса бўлмайди. Шунинг учун реал трансформаторларда İ0 салт юриш токи İ актив ва İ реактив ташкил этувчиларга эга бўлади, яъни




, (3.9)

İ актив ташкил этувчи трансформатор магнит ўтказгичларидаги қувват йўқотиш учун сарф бўлади (гистерезис ва уюрма токларга), İ реактив ташкил этувчи магнит ўзакда Ф0 асосий магнит оқимини ҳосил қилишга сарф бўлади.


Бундан ташқари реал трансформаторнинг бирламчи чўлғами r1 актив қаршиликка эга, бу қаршиликда İ0 ток таъсирида Ū0a=İ0r1 кучланиш камаяди. Бундан ташқари Ф1S тарқалиш оқимининг мавжудлиги учун бирламчи чўлғамда Ė1s=-jx1İ0 тарқалиш ЭЮКи вужудга келади, бу ерда х1-бирламчи чўлғам тарқалиш индуктив қаршилиги. Киргхофнинг иккинчи қонунига биноан берилган Ū1 кучланиш трансформатор бирламчи занжиридаги барча кучланишлар пасайишига тенг бўлиши керак, яъни


, (3.10)

Ушбу муносабатларга асосланиб салт ишлаш режимида трансформаторнинг вектор диаграммасини қуриш мумкин (3.5-расм).


Вектор диаграммани қуришни горизонтал йўналишда Ф0 магнит оқимининг векторини қўйишдан бошлаймиз. Биз синусоидал идеал оқим ҳолатини кўриб чиқаётганлигимиз учун улар индукциялайдиган Ė1 ва Ė2 ЭЮКлар оқимдан фаза бўйича 900 га орқада қолади (cos ишораси алмашгани учун). Мусбат айланиш йўналиши сифатида соат мили йўналишига қарама-қарши йўналиш қабул қилинади.
Токнинг реактив ташкил этувчиси İФо оқимнинг йўналишига мос тушади, актив ташкил этувчиси İэса, Фо оқимни 900 га орқада қолдиради. İ0 ток геометрик (İ+ İ) йиғинди каби аниқланади. Фо ва İ0 орасидаги бурчак магнит кечикиш бурчаги ёки магнит йўқотишлар бурчаги дейилади ва пўлат ўзакдаги қувват йўқотилиши қийматига боғлиқ бўлади. Тарқалиш оқимининг вектори Фs İ0 токнинг йўналишига мос тушади, Ė1s вектор эса ундан 90 фоизга ортда қолади. Кейин (3.10) тенгламадан фойдаланамиз.
0 нуқтадан –Ū1 векторни қўямиз ва унинг охирига İ0 r1 векторни İ0 векторга параллел қўямиз.
Вектор диаграммадан кўриниб турибдики, салт ишлаш режимида Ė1 ва Ė2 векторлар Ū1 векторга нисбатан 1800 фоизга яқин бурчакка сурилган.

3.5-расм. Трансформаторнинг салт ишлаш режимидаги вектор диаграммаси


(3.10) ифодада r1+j x1 =z1 белгилаш мумкин, у ҳолда




, (3.11)

Бу комплекс қаршиликнинг модули бирламчи чўлғамнинг тўлиқ қаршилиги ҳисобланади. (3.10) ифодада –Ė10z0 алмаштириш мумкин, бу ерда z1 – пўлат ўзак киритадиган тўлиқ қаршилик. İ0 ток –Ė1 вектордан фаза бўйича ортда қолаётганлиги учун z0 қаршилик фақат актив (r0) ташкил этувчига эмас, индуктив (х0) ташкил этувчига ҳам эга бўлади, яъни z 0=r0+jх0 бўлади.


х0 ва r0 ларда ажраладиган энергия ўзакда асосий магнит оқимини ҳосил қилиш ва унда вужудга келадиган йўқотишларни қоплаш учун сарфланади. Буни ҳисобга олиб (3.11) ифода Ū10z10z00(z1+z0) тенглик кўринишига ўзгартирилади. Бу тенгламага асосланиб салт ишлаш режимидаги трансформаторнинг эквивалент схемаси чизилади (3.6-расм).
Трансформаторнинг параметрларини аниқлаш учун салт ишлаш тажрибаси ўтказилади. Кўп трансформаторларда салт ишлаш режимида бирламчи чўлғамдаги қувват йўқотишлари кам, иккиламчи чўлғамдаги қувват йўқотишлари эса 0 га тенг бўлганлиги учун Ė1»Ū1, Ė22 деб ҳисоблаш мумкин. Шундай қилиб, салт ишлаш режимида n»U1/U2 трансформациялаш коэффициенти, ўзакдаги қувват исрофи (бошқача қилиб айтганда салт ишлаш йўқотишлари ёки доимий йўқотишлар) ва салт ишлашдаги z1 ва z0 кириш қаршиликлари аниқланади.







тўлиқ қаршилик


3.6-расм. Салт ишлаш тажрибасини ўтказиш схемаси ва унинг эквивалент схемаси





Download 4,71 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   92




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish