Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети ахборот технологиялари факультети

Ҳақиқий турдаги қийматлар. Паскаль алгоритмик тилида ҳақиқий турдаги ўзгармаслар икки хил кўринишда бўлади: фиксирланган нуқтали (асосий кўриниш) ва сузувчи нуқтали (тартиб билан берилган ҳақиқий ва бутун ўзгармаслар).
Фиксирланган нуқтали (асосий кўриниш) кўринишда ҳақиқий ўзгармас ёзувида ўнлик рақамлар кетма-кетлиги орасида «.» белгиси ҳам бўлиб, бу белги ҳақиқий ўзгармаснинг бутун қисмини каср қисмидан ажратиб туради. Ўзгармас ишорага эга бўлиши ёки бўлмаслиги мумкин. Худди бутун ўзгармасга ўхшаш ҳақиқий ўзгармас мусбат бўлса, унинг олдида «+» символи бўлмаса ҳам бўлади.
Ҳақиқий ўзгармас манфий бўлса, унинг олдига албатта « - » символи бўлиши керак. Ҳақиқий ўзгармаснинг кўринишида албатта «.» бўлиши зарур. Ўзгармаснинг бутун қисми ёки каср қисми бўлмаслиги мумкин. Ҳақиқий ўзгармаслар қуйидаги кўринишларда бўлиши мумкин:
U a₁a₂.......a_n. b₁b₂......b_m ;
Ua₁a₂......a_n .

21. 
    b₁b₂.....b_m ;
    

Бу ерда Ў-ишораси ёки бўш жой ai,bi-рақамлар.
Тартиби билан берилган xақиқий ўзгармаслар. (сузувчи нуқтали)нинг бу кўринишида xақиқий ўзгармасниг асосий кўринишига унинг даражаси қушиб ёзилади. Хақиқий ўзгармаснинг бу кўринишида асос 10 ўрнига Е символи ёзилади, унлан кейин ўнли иккита рақамдан ошмайдиган тартиб ёзилади. Тартиб олдига “+” ва “-” символи ёзилиши мумкин. Тартиб доим бутун ўзгармас бўлиши керак. Тартиб билан берилган ҳақиқий ўзгармас a*10^t кўринишига эга бўлган сонлар учун ишлатилад. Унинг Паскаль тилида кўриниши эса қуйидагича:
aE t₁t₂
бу ерда а-соннинг мантиссаси, асосий кўринишига эга бўлган xақиқий ўзгармас,t₁ ва t₂ -рақамлар, +t₁t₂ соннинг тартиби ёки характеристикаси дейилади.
Мисоллар:
Математик кўриниши. Паскаль тилида ёзилиши.

4*10^-5	4E-5
0,62*10^4	0,62E4
-10,88*10^12	-10,88E12

Бутун ва xақиқий типдаги ўзгарувчилар (REAL) xисоблаш жараёнида турли қийматлар қабул қилувчи миқдор ўзгарувчи деб аталади.Хар бир ўзгарувчи ўзномига эга бўлади .
Узгарувчи xисоблаш жараёнида бутун типдаги ўзгармас қийматлар қабул қилса, бутун типдаги ўзгарувчи дейилади. Улар устида +(қўшиш), -(айириш), * (кўпайтириш) ва мантиқий / (бўлиш) амалларини бажариш мумкин.