Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети ахборот технологиялари факультети

8-маъруза.
Мазу: Т.Паскалда катталикларнинг тоифалари: бутун, ҳақиқий, логик, белгили ва қатор типидаги ўзгарувчи ва ўзгармаслар.
Режа:

3. 
   Қийматларнинг стандарт турлари. Бутун турдаги қийматлар.
   

2. Ҳақиқий турдаги қийматлар.
3. Логик (матиқий) типдаги қийматлар.
4. Символ типдаги қийматлар.
5. Стандарт типидаги ўзгармас ва ўзгарувчиларни тасвирлаш.


Қийматларнинг стандарт турлари
Бутун турдаги қийматлар.
Паскаль алгоритмлик тилининг бошқа тиллардан устунлиги шундан иборатки, яъни хар хил турдаги қийматлардан кенг фойдаланиш имкониятига эга. Ҳамма турдаги қийматларни оддий ва мураккабга ажратиш мумкин.
Оддий тур -стандарт ва ўзгарувчан турдаги қийматлар -бутун (INTEGER), ҳақиқий (REAL), мантиқий (BOOLEAN) ва символи (CHAR) турдаги қийматлардан иборатдир. Ўзгарувчан турдаги қийматларни ЭҲМ дан фойдаланувчи аниқлайди. Уларга санаб ўтиладиган ва чегараланган турлар киради.
Мураккаб турдаги -қийматлар эса оддий турдаги қийматларнинг хар хил комбинациялари натижасида ҳосил бўлади (массив, тўпламлар, ёзувлар, файллар).
Қийматлар дастурда ўзгармас [CONST] ва ўзгарувчи кўринишида ишлатилади. Дастурни ишлаш жараёнида хар бир дақиқада ўзгарувчи қандайдир миқдорга (ўзгармасга) эга бўлади. Бу миқдор ва ўзгарувчи бир хил турдаги қийматга эга бўлиши керак. Ўзгармаслар-ўзгармас миқдорларни ифодалаш учун хизмат қилади.
Бутун турдаги ўзгармаслар -ўнлик рақамлар кетма-кетлиги кўринишида ёзилади. Бу кетма-кетлик олдида «+» ёки «-» ишораси бўлиши мумкин. Ишорага эга бўлмаган ўзгармас мусбат ўзгармас ҳисобланади. Ўзгармас олдида «-» ишораси бўлса, у манфий ўзгармас ҳисобланади. Бутун ўзгармас қуйидаги кўринишга эга: у a₁a₂...a_n бу ерда у -буш жой ёки соннинг ишораси, a_i- рақамлар, i=1,n. Мисоллар 132, -451, +0, -1542, 00344. Бутун типдаги ўзгармаслар билан қўшиш, айириш, кўпайтириш, DIV-бўлиш (бунинг натижасида каср қисм ташлаб юборилади), MOD-бўлиш (бутун сонни бутун сонга бўлинганда бутун қолдиқни аниқлаш учун ишлатилади), яъни бўлинувчининг жуфт ёки тоқлигини аниқлаш учун ишлатилади.