Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети “Маълумотлар узатиш тармоқлари ва тизимлари” кафедраси «маълумотлар узатиш тизимлари ва тармоқлари»

Факсимиль алоқанинг стандартлари ва тартиби. 
Факсимиль 
алоқада маълумотларни узатишда турли хил стандарлар ва (фақат жорий 
телефаксни ўзини тўлиқ қувватлаб турувчи) кенгайтириш имконига эга 
тартиблар ишлатилади. 

---

73 
Халқаро классификацияга асосан маълумотларни узатишда 13.1 
жадвалда кўрсатилган тўртта гурухли стардартлар мовжуд. 
13.1-жадвал.
Факсимиль маълумотларни узатиш стандартлари 
Маълумотлари 
узатиш 
стандартлари 
Хужжатни узатиш 
вақти 
А4 (287*210 мм), с 
Тиниқлик 
даражаси 
нуқта/мм 
Частота-модуляцияли 
аналог 
сигналлар 
360 гача 
4 дан 
Амплитуда-модуляцияли аналог 
сигналлар 
180 гача 
4 дан 
Маълумотларни сиқиш орқали 
рақамли кодлаш. 
60 гача 
7-9 
Юқоритезликга 
эга 
рақамли 
узатиш 
5-10 гача 
16 гача 
Телефон канали орқали факсимиль алоқани тезлиги 4800-28000 бит/с 
(МККТТ ч.34 стандарти) лимитида ётади, агар рақамли каналларни қўллашса 
унда маълумотларни сиқиш тезлиги анча юқори бўлиб, тезлиги 64000 бит/с. 
гача етади. Агар қабул қилувчи телефакс ёки алоқа каналлари унчалик етарли 
даражада сифатли бўлмаса, унда узатувчи факсимиль аппаратлар 
маълумотлари узатиш тезлигини автоматик равишда мос қилиб ўрната олади. 
Бундай холларда маълумотларга мўлжалланган ва ўрнатилган узатиш 
тезлигини, юборувчи телефакс, то юборилган маълумот ишонарли равишда 
қабул 
қилинганлигини 
қабул 
қилувчи 
телефакс 
томонидан 
тасдиқланмаганича пасайтиради (сеанс бошида юборувчи телефакс биринчи 
бўлиб текширувчи атаъйин сигнални юбориб кўради; қабул қилувчи аппарат 
бу сигнални аниқлаб бўлгач тасдиқлаш қабул маълумотини юборади). 
Масалан, 9600 бит/с тезлиги асосида А4 форматли матн хужжатини 
юбориш учун 20 секундни ташкил этади, лекин агар паст сифатли алоқа 
канали бўлса телефакс тезликни 4800 бит/с гача пасайтиради, маълумот 
узатиш тезлиги икки маротабага ошади, агар 2400 бит/с. тезликда бўлса унда 
маълумот узатиш тезлиги 4 мартагача ошади, яъни, бундай холларда 1 та 
вароқ хужжати 1 минутгача узайтирилади. 
Факсимиль аппаратларда ишлатувчи мумкинлик қодирликлари тартиблари. 

Standart- оддий, мумкунлик қодирлиги 100*200 dpi; 

Fine (Nigh)- Сифатли (юқори), мумкинлик қодирлиги 200*200 dpi; 

Superfine (superhigh)- юқорисифатли, мумкинлик қодирлиги 400*200 
dpi; 

Halftone (Photo)- яримтонли (фототартиб), 64 та кульранг тусларигача. 
Юқорида айтиб ўтилганларни тушунтирамиз. 
Энига 210 миллиметрли факс- қоғоздаги қаторнинг тўлиғи 1600 
элементга тенг, яъни, факснинг мумкинлик қодирлиги деярли доимо (энига) 
200 элемент(нуқта)га ва1 та дюйм ёки 200 dpi (dot per inch- дюймга 

---

74 
нуқталарга, 1 та дюймқ 25.4 мм)га тенг- битта элемент деярли 1/8 мм. ни 
ташкил этади. 
Оддий тартибда қоғознинг силжиш қадами ¼ мм. ни ташкил этади ( бўйи 
бўйича мумкинлик қодирлиги 100 dpi), юқорисифатли тартиб кенгайтгичи 
қўлланилаётган факс-аппаратига боғлиқ холда 300-400 dpi бўлади. 
Яримтонли узатиш тартиби узатишни кулранг тусларда таъминлаб, 
фоторасмларни ёки яримтонли расмларни узатишда ишлатилади. 
Кульранг туслар- яримтонни ёритиб бериш қодирлигини аниқловчи, 
асосий параметр. Фотографикалар, расмлар, репродукциялар, рангли 
қоғозлар оқ-қора рангда тасвирланади, агар телефакс кульранг туслар 
(яримтон, тус) ларни қанчалик кўп аниқласа, шунчалик мўлжалланган тасвир 
ҳам сифатли бўлади. Шуни назарда тутиш керакки, мумкинлик қодирлиги 
тартиби деярли сифатли бўлиб танланса, шунчалик хужжатдан нуқталар 
умумийлиги кўпроқ ўқилади ва шунчалик хамма хужжатларни ўқиш учун 
кўп вақт талаб қилинади. Standart тартиби билан таққослаган холда, Fine 
тартиби маълумотларни узатишни деярли 2 маротабага кўпайтиради, 
Superfine тартибида эса бу вақт 2 маротабагача кўпаяди; Halftone тартиби 
стандарт тартибига қараганда узатиш вақти энг кам ўлчамда 8 мартагача қўп. 
Умуман олганда, 1 та вароқ хужжатни узатиш вақти шу қоғознинг 
хажмига, ундаги тасвирнинг тавфсифига, узатиш тезлигига ва мумкинлик 
қодирлигига боғлиқ. 
Агар, охирги терминал факс-модем бўлса, унда факсимиль алоқа 
маълумотларни автоматик равишда компьютерга киритишга ишлатилади.