Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети “Маълумотлар узатиш тармоқлари ва тизимлари” кафедраси «маълумотлар узатиш тизимлари ва тармоқлари»

“Телетекс” тизими. 
F.200 МСЭ билан мос холда «Телетекс» тизими 
ишга алоқадор харф-рақамли корреспонденция узатиш абонент хизмати 
хисобланади. «Телетекс» тизимини ЭП сифатида анъанавий ўринга ишлатиш 
ишга алоқадор кореспонденцияларни фойдаланувчиларга етказиш вақтини 
13.2-расм. Телеткст хизмати қабул қилиш қисмни тузилиш схемаси

---

78 
қисқартиради ва тезкорлик кучайтириш хисобига бошқарув сифати ошади ва 
пуллик воситаларни айланиши тезлашади, натижада фойдаланувчилар 
асосий фаолияти мухитида қўшимча иқтисодий ютуқларга эга бўлиш 
мумкин. «Телетекс» хизматида асосий узатиш элементи бўлиб сахифа 
хисобланади, яъни асосий иш-сахифали узатиш хатнинг (хужжатнинг) 
биринчи сахифасида юқорувчи* - корхона штампи урилган бўлади, бу 
штампда почта бўйича юборилувчи корхона бланкларида кўрсатилган хамма 
реквизитлар мавжуд бўлади: 
- бошқарма ва корхона номи; 
- почта манзили; 
- телефон рақами; 
- жўнатиш вақти ва рақами. 
Штамп шрифти хатнинг матнли қисми шрифтидан фарқ қилади: 
- S.60 MCЭ “Телетекс” тизимида мос холда АЧ (210х297) форматли сахифа 
ишлатиш мумкин, АКИдаги (216х280) хажмли сахифа формати қабул 
қилинганлиги каби; 
- узатишнинг стандарт тезлиги 2400 бит/c, бу сахифани 10с ичида узатишга 
имкон беради; 
- “Телетекс” тизими маълумоти 10-9 белгигача хатосиз қабул қилишни 
тушира олади, бу эса, банк операцияларида жуда мухим, чунки пул хисоб-
китоби билан боғлиқ маълумотларни узатишда жуда юқори аниқлик керак 
бўлади; 
- “Телетекс” тизимида белгиларни бутунлай териш 8-разрядли кодга 
асосланади. 
“Телетекс” тизимида F.200 тавсияномаси билан мос холда учта 
типдаги алоқа тармоқларини ишлатиш кўзда тутилади: 
- Умумий фойдаланиш телефон тармоғи; 
- Каналлар коммутацияси орқали маълумот узатиш; 
- Пакетлар коммутацияси орқали маълумот узатиш. 
Керакли узатиш аниқлиги (Р
хатолик
+ 10
-9
) халақитбардошли кодларни 
ишлатиш билан таъминланади: 
-аниқликни текшириш билан; 
-шунингдек, тескари хал қилувчи алоқани ишлатишда Р(х) + х
16
+х
12
+х
5
+1 билан циклик кодлар, яъни қабул қилинган маълумотни 
аниқлигини кўтариш қабул қилгич ва узатгичга хатолардан химоя қилишнинг 
махсус қурилмасини киритишни талаб қилади. 
“Телетекс” тизимини терминали. 
“Телетекс” тизимини терминали хужжатнинг тайёрланиши, тахрир 
қилиниши, узатилиши ва қабул қилинишини таъминлайди. Абонент 
терминали ШЭХМ дан ва 2400 бит/с
тезликда ишловчи 2-симли дуплекс моделидан иборат. 
“Телетекс” хизматини кўпайтиришучун хотираси алохида қисмларга
ажратилган махсуслаштирилган ЭХМ ишлатилади.
Терминал структурасида паралел ишлаш кўриб чиилган: 
- фойдаланувчи терминали; 

---

79 
- бахолаш қисми; улар функционал интерфейс билан уланган. 
Охирги қурилма (терминал) – хужжатнинг тайёрланиши, тахрир 
қилиниши, узатилиши (қабул қилиниши)ни таъминлайди. 
Бу функцияларни бажариш учун охирги қурилма таркибига қуйидаги 
функционал блоклар киради. (13.3-расм). Хизматнинг охирги қурилмалари 
одатда ШК базасида қурилади.