Œзбекистан республикаси олий ва œрта махсус таълим вазирлиги

3.
 
Аксиома.
Ўлчаш амалидан олинган натижа тасодифийдир.
Энди учинчи аксиома хусусида. Бир учи очилмаган қалам оламиз ва шу 
қаламнинг 10 марта чизғич ѐрдамида узунлигини аниқлаймиз. Натижаларни ѐзиб 
борамиз. Шунда энг ками билан икки ѐки уч марта олган қийматларимиз 
бошқачароқ бўлади. Хўш, нима учун бундай бўляпти? Ахир объект ва субъект 
ўзгаргани йўқ-ку! 
Бу нарса тасодифийлик деган тушунча билан боғлиқ. Бу тушунча хусусида 
бир оз кейинроқ кенгроқ изоҳ берилади. 
Биз юқорида қайд этилган аксиомаларни фақат оддийгина ўлчашлар 
воситасида тушунтиришга ҳаракат қилдик. Агар нисбатан мураккаброқ 
ўлчашларга ўтадиган бўлсак бу аксиомаларнинг кучини яққолроқ сезишимиз, 
кўришимиз ва англашимиз мумкин бўлади. 
Энди ўлчашларнинг асосий постулатларини кўриб чиқамиз. Ушбу мавзуни 
кўриб чиқишдан олдин биргаликда оддийгина бир тажриба қилиб кўрамиз: 
Бир дона чиройли олма оламиз (ҳақиқий, истеъмол қилинадиган олма). Уни 
бирор бир тарозида, масалан савдо дўконларидаги ўлчаш тарозисида тортиб 
кўрамиз. Айтайлик массаси 74 г чиқди. Сўнгра уни каттароқ, масалан қопланган 
маҳсулотларни тортадиган ерга қўйиладиган тарозида ўлчаб кўрамиз. Энди 
олган қийматимиз 75г. Кейин худди шу олмани юк автомобилларининг 
массасини (10 тоннагача) ўлчайдиган катта тарозида ўлчаймиз. Бу тарози 
олманинг массаси йўқ деб унинг оғирлигини сезмайди. Энди охирги тажриба, 
олмани бир неча бўлакларга бўлиб, лаборатория тарозисида ҳар бир бўлакни 
тортамиз ва якуний натижани ҳисоблаймиз. Олинган қийматимиз қуйидагича 
бўлиши мумкин - 74,3718 г. Қаранг-а, тўрт хил ўлчаш воситасида тўрт хил 
қиймат олдик. 

---

25 
Хўш, қайси бир қийматни ҳақиқий деб олишимиз мумкин. Аслида, 
олманинг массаси қандай? Албатта, тажрибада кўрилаѐтган олманинг айнан 
олинган қиймати мавжуд. Бу қийматни биз