Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

6.3 Шийшаныӊ дҥзилиси ҳәм тийкарғы қәсийетлери 
Шийша туўры фазовий панжара структурасына ийе болмағанлығы себепли 
қәсийетлери барлық точкаларда бир қыйлы емес. Буннан тысқары шийшаныӊ белгили ериў 
температурасы болмайды. 
Шийшада болып ӛтетуғын писириў ҳәм таплаў процесслерин үйрениў оныӊ қурамында 
микрокристалл ҳосилалар-кристаллитлар пайда болыўын кӛрсетеди. Шийшаныӊ бул ҳалаты 
оныӊ “микрогетерогенлиги” делинеди. Кристаллитлик теориясы тийкарында қәсийетлери 
мукаммаллашган, мортлығы кем шийшалар-ситаллар жаратылады. Шийшаныӊ ӛзине тән 
структурасы оныӊ шаффофлигини, мортлығын, атмосфера орталығына, отқа шыдамлығын, 
температура ӛзгериўине тәсиршеӊлигин белгилейди. 
Теориялық беккемлиги
. Терезе айналарыныӊ созылыўдағы беккемлиги 6500-8000 
МПа болады. Шийша структурасында микродефектлер болғанлығы себепли ҳақыйқый 
беккемлиги 30-90 МПа болады. Шийшаныӊ қысылыўдағы беккемлиги 700-1000 МПа, айрым 
жағдайларда 1200 МПа ды қурайды. 
Нур ӛткизиўшеӊлиги
. 
Терезе айналарыныӊ нур ӛткизиўшеӊлиги 90-92%, 
профилленгениники 84-86%, шийша блоклардики 80-85% ти қурайды. Шийша нурды 
қайтарыў қәсийетине ийе болғаны ушын ҳәм тек 2% нурды ӛзи жутқаны себепли нур 
ӛткизиўшеӊлиги тийкарынан нурды айнаға түсиў мүйешине байланыслы болады. Терезе 
айналары инфрақызыл нурларды жақсы, ултрабинафша нурларды болса жаман ӛткизеди. 
Шийша тығыз материал (2,5-2,6 г

см
3
) болғаны ушын даўысты жақсы ӛткизеди. Сол себепли 
имаратларға даўыс терезе айналары арқалы кирип, имараттыӊ эксплуатация ҳалатын 
жаманластырады. Даўысты изоляциялаў терезе айналарыныӊ қалыӊлығы ҳәм олар 
арасындағы аралыққа байланыслы болады. 
Шийшаныӊ ыссылыққа муносабати
. Терезе айналарыныӊ 100
0
С температурадағы 
ыссылық изоляциясы коэффициенти 0,4-0,82 Вт

м
0
С ты қурайды. Қурамындағы ишқорий 
оксидлар кӛп болған шийша ыссылықты кем ӛткизеди. Кӛбикли шийшаныӊ ыссылық 
изоляциясы коэффициенти 0,045-0,058 Вт

м
0
С болады. Бӛлме температурасында шийшаныӊ 
ыссылық сиғими 0,63-1,05 КЖ

кг
0
С ты қурайды. Шийшаныӊ ыссылық сиғими ҳәм 
ыссылықтан термик кеӊейиўи оныӊ химиялық қурамына байланыслы болады. Қурылыс 
шийшасыныӊ температурадан сызықлы кеӊейиў коэффиценти (9
.
10
-6
-15
.
10
-6
)
0
С
-1
ты еӊ киши 
кӛрсеткиши 0,58
.
10
-6
0
С
-1
ты қурайды. 
Шийшаныӊ 
ыссылыққа 
шыдамлылығы 
температурадан 
сызықлы 
кеӊейиў 
коэффициентине, ӛз нәўбетинде шийша шийки затыныӊ химиялық қурамына байланыслы 
болады. Әпиўайы қурылыс шийшасыныӊ ыссылыққа шыдамлылығы 120
0
С әтирапында 
болады. Шийша қурамына кремний, бор ҳәм т.б. оксидлерди киритип ыссылықтан сызықлы 
кеӊейиў коэффициенти, демек ыссылыққа шыдамлылығы асырылады.