Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Ағашты ҳашорат ҳәм қуртлар зыянынан асыраў
. Буныӊ ушын дәслеп оны қабықтан 
тазалаў ҳәм сақлаўда санитария нормаларына әмел етиў керек. Бирақ қурт ҳәм ҳашоратлар 
ағашты ислетиў дәўиринде де зыянлаўы мүмкин. Усы жағдайда ағашты зәҳәрли затлар 
(инсектицидлер) – майлы антисептиклер, органикалық еритиўшилердеги препаратлар, ДДТ 
пастасы 
(дихлордифенилтрихлорэтан), 
хлорофос 
еритпеси 
(диметилтрихло-
роксиэтилфосфонат), хлорпикрин гази ҳәм т.б. менен қайта исленеди. 
Жаныўдан сақлаў.
Ағашларды жаныўдан асыраў ушын оларды сақлаў қағыйдаларына 
әмел етиў, имарат ҳәм иншаатларда ислетилгенде жалын орайынан узақда болыўы ямаса 
жанбайтуғын материаллар- асбест картон ҳәм асбестцемент тахтасы, түрли сыбаўлар менен 
қаплаў зәрүр. Айрым жағдайларда ағашты жаныўдан асыраў ушын антипиренлер менен 
қаплаў ямаса сиңдириў керек. Антипирен сыпатында бура, аммоний хлорид, натрийли ҳәм 
аммонийли фосфоркислоталар, аммоний сулфат ислетиледи. Антипиренлер бояў ҳәм паста 
сыпатында порошок толтырыўшылар киритилген ҳалда ислетилиўи мүмкин. Қорғаў қатламы 
мўйқалам ямаса себиўши үскенелер жәрдеминде ағашқа қапланады. 

---

204 
Антипиренлар ағаш қызғанда оныӊ бетинде қатты ериген парде пайда етиўи ҳәм 
кислородты ишки қатламларға ӛткизбеслиги ямаса айрым антипиренлер жоқары 
температурада ағашты жаныўдан асыраўшы газлер пайда етиўи мүмкин. 
Зәрүрлик болса, антипиренлер менен антисептиклерди сәйкес түрде араластырып 
ағашты шириўден ҳәм жаныўдан сақлаў мүмкин. 
31.6 Ағаш материаллар ҳәм буйымлары 
Ағаш материаллары тийкарынан ийне жапырақлы тереклер бир-неше басқышта қайта 
ислеп таярланады. Ийне жапырақлы тереклер ишинде еӊ кӛп ислетилетуғын қарағай, қара 
қарағай, (ел), ақ қарағай (пихта), писта қарағай, (кедр) ҳәм тилағоч есапланады. Қарағай 
ағашынан брус, тахта, ағаш усташылығы буйымлары, фанера ҳәм т.б. ӛнимлер алынады. 
Жапырақлы тереклер қурылыста кемрек ислетиледи. Жүдә тығыз, текстурасы ширайлы 
эман, қара қайын (бук), ясен шпон ҳәм арнаўлы фанералар алыўда, ақ қайын болса пишиқ 
фенералар таярлаўда ислетиледи.