Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Текстура
-ағаштыӊ жыллық кольцолары, нурлары, ағашлығынан ибарат тәбийий 
сызықлары есапланады. Дуб, бук, ясен, чинор, нок, ѐнғоқ тереклери текстурасы ширайлы 
есапланады. Тропик ағашлар-эбек қора, бакут қоӊыр реӊ, қызыл ҳәм темир тереклери жүдә 
ширайлы текстураға ийе болады. Тығыз ағашлар қайта ислегенде жылтырайды, ығаллылық 
тәсиринде шириў бул қәсийетти кемейтиреди. 
Ыссылық ӛткизиўшеӊлик ағаштыӊ түрине, тығызлығына, ығаллығына, байланыслы 
болады. Қурғақ ҳалдағы қарағайдың ыссылық ӛткизиўшеӊлиги талшықлары бойлап 0,34 
Вт

(м
0
С), талшықларына перпендикуляр бағытта 0,17 Вт

(м
0
С), қа тең болады. 
Электр ӛткизиўшеӊлик ағаштыӊ ығаллығына байланыслы. Қурғақ ҳалдағы қарағайдың 
электр қарсылығы 75х10
7
Ом
.
см. Ығалланғанда бул шама онлап мәрте кемейип кетеди. Сол 
себепли электр системасында ислетилетуғын ағаш қурғақ ҳалда болыўы шәрт. 
Ағаштыӊ талшық тәризли структурасы оныӊ қәсийетлериниң тәсир етиўши күштиң 
бағытына қарап түрлише болыўына алып келеди. Ағаштыӊ талшықлары бойлап қысылыўға 
беккемлиги талшықларына кесесине салыстырғанда 4-6 мәрте кӛп болады. Ағаштыӊ 
механикалық қәсийетлери оныӊ түрине, ығаллығына ҳәм кемшилик (нуқсон) лерине 
байланыслы болады. Ағаш ийилиўге ҳәм созылыўға талшықлары бойлап, қысылыўға болса 
талшықларына кесе түрде жақсы ислейди (13.1-кесте). 
31.1-кесте 
Тийкарғы ағаш тҥрлерининг физикалық-механикалық қәсийетлери 
Ағаш 
түрлери 
Тығызлық, 
кг

м
3
Кӛлемли 
киришиш 
коэф., % 
Талшықлары бойлап беккемлик шегарасы, МПа 
Созылыўдағы Қысылыўдағы 
Радиал 
күшлер 
тәсиринде 
Статикалық 
ийилиўдеги 
Ийне жапырақлы ағашлар 
Лиственница 
660 
0,52 
125,0 
64,5 
9,9 
111,5 
Қарағай 
500 
0,44 
103,5 
48,5 
7,5 
86,0 
Ел 
445 
0,43 
103,0 
44,5 
6,9 
79,5 
Пихта 
375 
0,39 
67,0 
39,0 
6,4 
68,5 
Таў арчасы 
400 
0,40 
80,0 
40,0 
6,6 
72,0 
Жапырақлы ағашлар 
Эман 
690 
0,43 
123 
57,5 
10,2 
107,5 
Ақ қайын 
630 
0,54 
168 
55,0 
9,3 
109,5 
Бук 
670 
0,47 
123 
55,5 
11,6 
108,5 
Липа 
495 
0,49 
121 
45,5 
8,6 
88,0 

---

201 
Чинор 
520 
0,46 
140 
52,0 
10,0 
102,0 
Терек 
580 
0,48 
120 
48,0 
9,2 
94,0 
Ағаштыӊ ығаллығы оныӊ беккемлигин кемейтиреди. Ағашта ушырасатуғын кӛзлер, 
қыйсық қатлам, буралыў, шириў сыяқлы 
нуқсонлар 
оныӊ механикалық қәсийетлерин 
жаманластырады. Ағаштыӊ агрессив орталықларға шыдамлылығы оныӊ түрине байланыслы. 
Ийне жапырақлы тереклердиң ағашлары жапырақлы тереклер ағашларына салыстырғанда 
агрессив орталықларға шыдамлы болады. Ағаштыӊ агрессив орталықларда бузылыў тезлиги 
орталықтың концентрациясына байланыслы болады. Күшсиз силтилер ҳәм минерал 
кислоталарда ағаш материаллары узақ мүддет хызмет етеди. 
Ағаш анизотроп материал болғанлығы себепли беккемлиги норматив хүжжетлерде 
нормативлестирилип атырғанда үлкен запас коэффициенти бериледи.