Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Қадағалаў сораўлары: 
1. Бояў қурамлары алыўда ислетилетуғын байланыстырыўшылар ҳаққында айтып 
бериӊ. 
2. Пигмент не? Олардыӊ қәсийетлери ҳәм түрлери ҳаққында айтып бериӊ. 
3. Майлы бояўлар не? 
4. Суўлы бояўлар ҳаққында айтып бериӊ. 
5. Полимерли бояў қурамлары ҳаққында айтып бериӊ. 
6. Суў-дисперсиялы бояўлар. Олардыӊ тийкарғы қәсийетлери. 
7. Пасталы ҳәм порошоклы бояўлар. Олардыӊ абзаллықлары. 
12-МОДУЛ. АҒАШ ҚУРЫЛЫС МАТЕРИАЛЛАРЫНЫҢ ТИЙКАРҒЫ 
ҚӘСИЙЕТЛЕРИ 
 
31-тема. Ағаш қурылыс материаллары ҳәм буйымлары 
 
Таяныш сөзлер:
ағаш, микроструктура, макроструктура, ағаштыӊ орталыққа 
шыдамлылығы, ағаштыӊ түрлери, ағашқа ислеў бериў, ығаллылық, ыссылық 
өткизиўшеӊлик, беккемлик, деформативлик, қаттылық, ағаштыӊ кемшиликлери, 
антисептик, антипирен, ағаш материаллары ҳәм буйымлары. 
 
Жоба: 
31.1. Улыўма мағлыўматлар 
31.2 Ағаштыӊ дүзилиси 
31.3 Ағаштыӊ тийкарғы қәсийетлери 
31.4 Ағаштыӊ нуқсонлари 
31.5 Ағашты шириў, қуртлаў ҳәм жаныўдан сақлаў 
31.6 Ағаш материаллар ҳәм буйымлары 
 
31.1. Улыўма мағлыўматлар 
Ағаш ең әййемги қурылыс материалы болып, жер шарында бир тегис тарқалмаған. 
Тоғай қайта тикленгени ушын ағаш таўсылмайтуғын қурылыс материаллары ҳәм буйымлары 
запасы есапланады. 
Ағаш таярланатуғын тоғайлар Россия, Қытай, Украина, Кавказ, Қазақстан сыяқлы 
мәмлекетлерде кӛплеп ушырасады. 
Ағаш жоқары беккемлик, қайысқақлық, ыссылық изоляциялаўшы, суў ҳәм органикалық 
еритиўшилерге шыдамлылық қәсийетлерине ийе. Ағаш аӊсат қайта исленеди, желимлеў, 

---

198 
шеге қағыў мүмкин. Бирақ талшық тәризли дүзилиси себепли қәсийетлериниӊ түрлилиги, 
ығаллылықтан деформацияланыўы, жаныўшаңлығы, шириўи сыяқлылар ағаштыӊ 
кемшилиги есапланады. Қурылыста ағаш хада, тахта, шпал, брус, ҳалларында ислетиледи. 
Ағашты қайта ислегенде пайда болған пайраха ҳәм кепектен фибролит, арболит, ағаш 
талшықлы ҳәм ағаш пайрахали плиталар таярлаў мүмкин. 
Ағаштыӊ сапасы оныӊ түрине байланыслы. Ағаш алынатуғын тереклер ийне 
жапырақлы ҳәм жапырақлы түрлерге бӛлинеди. Ийне жапырақлы тереклерге қарағай, қара 
қарағай, тилоғоч, ақ қарағай, кедр ҳәм басқалар киреди. Жапырақлы тереклерге эман, ақ 
қайын, қара қайын, шумтол, арғувон сыяқлылар киреди. 
Орайлық Азия таўларында ӛсетуғын арча ҳәм терек, кӛк терек, шынар сыяқлылар 
имарат ҳәм иншаатлар қурылысында балка, колонна, пол, шип, муқарнас, карниз, есик, ром 
сыяқлы буйымларды алыўда ислетиледи. Шынар, ѐнғоқ ҳәм алмурт терегинен шкаф, жавон 
ҳәм түрли оймашылық буйымлары исленеди.