Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

 
8.1 Гипсли байланыстырыўшылар 
Гипс байланыстырыўшысы ҳәм гипс тийкарында таярланатуғын буйымлар ҳәм 
қисмлар гигиена талапларына толық жуўап бериўи, заҳиралари кӛп болғанлығы себепли 
қурылыста кеӊ кӛлемде ислетиледи. 
Гипс тасы заҳиралари Ӛзбекстанда ҳәм басқа Орайлық Азия мәмлекетлеринде кеӊ 
тарқалған болып, қурам бӛлеги жағынан парық қылады. 
Гипс байланыстырыўшысы тийкарында композицион қурылыс материаллары, әсиресе 
гипскартон 
плиталарды 
ислеп 
шығарыўдыӊ 
жолға 
қойылыўы 
бундай 
байланыстырыўшыларды кӛплеп ислеп шығарыўды талап етеди. 

---

56 
Гипс байланыстырыўшылары ислеп шығарыў усылына қарай тӛмен ҳәм жоқары 
температурада писирилген түрлерине бӛлинеди. 
Тӛмен температурада писирилген гипс еки молекула суўлы гипс тасын (СаSО
4
.
2Н
2
О) 
110-180
0
С температурада азмаз суўын жоғалтыў есабынан алынады: 
СаSО
4
.
2Н
2
О

СаSO
4
.
0,5H
2
O

1,5H
2
O 
Жоқары температурада күйдирилген гипс (ангидрит) байланыстырыўшысы гипс тасын 
600-1000
0
С температурада күйдирип алынады. Бул процесс себепли гипс тасы қурамынан 
суў пүткиллей шығып кетеди ҳәм суўсыз калций сулфати (СаSО
4
) пайда болады. Пайда 
болған гипс байланыстырыўшысы 

-модификациядағы гипс болып, порошок майдаланғанда 
тез қатыўшы байланыстырыўшыға айланады (8.1-сүўрет). 
Гипс байланыстырыўшысы автоклавларда 0,15-0,6 МПа басым астында, 95-100
0
С 
температурада писирилгенде 

-модификациядағы СаSO
4
.
0,5Н
2
О пайда болады. 

-
модификациядағы гипс байланыстырыўшысы порошок ҳалатына шекем майдаланғанда 
жоқары беккемликтеги гипс пайда болады. 

ҳәм 

-модификациялардағы гипс 
байланыстырыўшылары кристаллары ӛлшемлери ҳәм характери менен парықланады. 

-
модификациядағы гипс кристаллары ири, ийне тәризли ҳәм узынша призматикалық ҳалатда 
болады. 

-модификациядағы гипс байланыстырыўшысы кристаллары майда ҳәм ноанық 
формаларда болады.