Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

10.2-сҥўрет. Портландцемент ислеп шығарыў схемасы 
1-гилтопырық ҳәм ҳәктас карерден келеди; 2-шийки затты таярлаў; 3-дозатор;
4-айланба хумдон; 5-жанылғы узатыў; 6-клинкерди узатыў; 7-клинкер омборхонасы;
8-гипсти майдалаў ҳәм дозировкалаў; 9-гипс омборхонасы; 10-клинкерди (гипсти) 
майдалайтуғын труба тәризли дигирман; 11-пневматикалық насос; 12-компрессор; 13-цемент 
омборхонасы (силослар); 14-цементти қаплаў. 
Гидратация процессиниӊ басланыў басқышында алит суў менен реакцияға кирисиўи 
нәтийжесинде калцийли гидросиликат ҳәм гидрооксид пайда болады: 
2(3CaO
.
SiO
2
)

6H
2
O

3CaO
.
2SiO
2
.
3H
2
O

3Ca(OH)
2
Белит суў менен әсте-ақырынлық пенен реакцияға кирисип, тӛмендеги 
гидроминералды пайда етеди: 
2(2СаО
.
SiO
2
) 

4H
2
O

3CaO
.
2SiO
2
.
3H
2
O

Ca(OH)
2
Үш калцийли алюминаттыӊ суў менен реакциясы тӛмендегише: 
3СаО
.
Al
2
O
3

6H
2
O

3CaO
.
Al
2
O
3
.
6H
2
O 
Цементтиӊ қатыўын әстелестириў ушын 3-5% (цемент массасына салыстырғанда) 
муғдарында табийий гипс клинкер түйилип атырған ўақытта киритиледи. Калций сулфаты 
үш калцийли алюминат пенен суў қатнасында биригип калций гидросулфоалюминатын 
(эттрингит минералы) пайда етеди: 
3СаО
.
Al
2
O
3

3(СаSО
4
.
2H
2
O)

26H
2
O

3CaO
.
Al
2
O
3
.
3СаSО
4
.
32H
2
O 
Са(ОН)
2
ға тойынған араласпада эттрингит коллоид еритпе ҳалатында 3СаО
.
Al
2
O
3
бетин қаплайды, гидратация процессин ҳәм нәтийжесинде цементтиӊ қатыўын 
әстелестиреди. Эттрингит минералы пайда болыўы цемент тасыныӊ басланғыш 
беккемлигиниӊ асыўына шароит жаратады. 
Тӛрткалцийли алюмоферрит суў менен биригип гидроалюминат ҳәм гидроферрит 
пайда етеди: 
4СаО
.
Al
2
O
3
.
Fe
2
O
3

mH
2
O

3CaO
.
Al
2
O
3
.
6H
2
O

CaO
.
Fe
2
O
3
.
nH
2
O 
Пайда болған гидроферрит цемент гели қурамын қурайды.